Ἅγιος Μακάριος ὁ Νοταρᾶς (+1805)

 Ὁ Ἅγιος Μακάριος (κατὰ κόσμον Μιχαὴλ) γεννήθηκε τὸ 1731 στὰ Τρίκαλα τῆς Κορινθίας καὶ καταγόταν ἀπὸ τὴ σπουδαία οἰκογένεια τῶν Νοταράδων. Ὁ πατέρας του Γεωργαντᾶς (ἢ Γεώργιος), πρόκριτος τῆς περιοχῆς Κορινθίας, ἀπέκτησε ἀπὸ τὸ γάμο του μὲ τὴν ἐνάρετη Ἀναστασία ἐννιὰ παιδιά. Ἀπὸ τὸν Εὐστάθιο, δάσκαλο ἀπὸ τὴν Κεφαλληνία, διδάχθηκε τὰ πρῶτα γράμματα στὸ μοναστήρι τῆς Παναγίας. Ἔδειξε τὴν κλήση του πρὸς τὰ ἔργα τῆς εὐσέβειας καὶ τὴν ἀγάπη του πρὸς τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ μικρός. Ὡς ἐπιστάτης τῶν οἰκογενειακῶν κτημάτων ἀπέτυχε ἀφοῦ ὄχι μόνο δὲν μποροῦσε νὰ εἰσπράξει τὰ ἐνοίκια ἀπὸ τοὺς χωρικοὺς ἀλλὰ μοίραζε καὶ τὰ δικά του στοὺς φτωχούς. Ὁ πατέρας του δὲν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ γίνει μοναχὸς στὴ Μονὴ τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου καὶ ἔτσι ἐπιδόθηκε στὴ μελέτη τῶν θείων γραφῶν καὶ πατερικῶν κειμένων.

Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ δασκάλου του ἀνέλαβε δωρεὰν γιὰ ἔξι χρόνια νὰ διδάξει τοὺς μαθητὲς τῆς Κορίνθου. Αὐτὸ δημιούργησε τὸ μεγάλο θαυμασμὸ καὶ τὴν ἐκτίμηση τῶν συμπολιτῶν του μὲ ἀποτέλεσμα τὸ 1764 ὅλος ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαὸς τῆς περιοχῆς νὰ ζητήσει ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ τὸν χειροτονήσει ὡς ἐπίσκοπο Κορίνθου μετὰ τὴ χηρεία τοῦ μητροπολιτικοῦ θρόνου. Ὁ ἅγιος Μακάριος θεώρησε τὴν ὁμόφωνη γνώμη κλήρου καὶ λαοῦ ὡς κλήση Θεοῦ καὶ δέχθηκε τὸ ἀξίωμα τῆς Ἀρχιεροσύνης. Κατὰ τὴν χειροτονία του ὀνομάσθηκε Μακάριος.

Ὡς ἀρχιερέας ἔκανε μεγάλο ἀναμορφωτικὸ ἔργο. Φρόντισε γιὰ τὴν ἐπιμόρφωση τοῦ κλήρου. Ἔπαυσε τοὺς ἀγράμματους ἢ ὑπέργηρους κληρικοὺς καὶ ὅσους εἶχαν ἀναμειχθεῖ σὲ πολιτικὰ ζητήματα. Πρόσεχε πολὺ τὶς χειροτονίες του καὶ ἦταν πιστὸς τηρητὴς τῶν ἱερῶν κανόνων. Φρόντισε γιὰ τὴν ἵδρυση σχολείων καὶ γιὰ τὸ κήρυγμα τῆς μετανοίας στὸ ἀκαλλιέργητο λαὸ τῆς ἐπαρχίας του.

Τὸ ἔργο τοῦ διέκοψε ὁ Ρωσοτουρκικὸς πόλεμος (1768-1774). Μετὰ τὴν καταστολὴ τῆς ἐξέγερσης λόγω τῶν αἱματηρῶν ἀντιποίνων τῶν Τούρκων κατέφυγε μὲ τὴν οἰκογένειά του στὴ ἀρχὴ στὴ Ζάκυνθο, στὴν ὁποία γιὰ τρία χρόνια δίδασκε τὸ λαό, καὶ μετὰ στὴ Ὕδρα. Ποτὲ δὲν ἐπέτρεψε στὴν ἐπαρχία του. Ἀντικαταστάθηκε χωρὶς νὰ παραιτηθεῖ ἀπὸ νέο ἐπίσκοπο ποὺ ἀναγκάσθηκε μετὰ ἀπὸ πιέσεις νὰ διορίσει τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖο. Ἀπὸ τότε ὑπογράφει «ὁ ἀπὸ Κορίνθου Μακάριος».

Στὴν Ὕδρα συνάντησε τὸν μετέπειτα συνεργάτη του ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη, τότε λαϊκὸ Νικόλαο, καὶ τὸν «ἑξακουστὸ Σίλβεστρο τὸν ἐρημίτη» μεγάλη ἀσκητικὴ προσωπικότητα. Ἀπὸ τὴν Ὕδρα πῆγε στὴ Χίο καὶ μετὰ στὸ Ἅγιον Ὅρος τὸ 1777. Ἔμεινε στὸ βατοπαιδινὸ Κελλὶ τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου κοντὰ στὸν συντοπίτη του Γερὸ - Δαβίδ. Ἐκεῖ ἔγινε ἡ σημαντικὴ συνάντησή του μὲ τὸ μοναχό της Μονῆς Διονυσίου ἅγιο Νικόδημο στὸν ὁποῖον παρέδωσε χειρόγραφο τὴ «Φιλοκαλία» γιὰ νὰ διορθώσει τὰ σφάλματα ποὺ ὑπῆρχαν, νὰ ἑτοιμάσει πρόλογο καὶ σύντομους βίους τῶν ἁγίων συγγραφέων τοῦ ἔργου. Τὸ περιεχόμενο τῆς «Φιλοκαλίας» τὸ ἀντέγραψε ἀπὸ χειρόγραφα ἁγιορειτικῶν βιβλιοθηκῶν «προπάντων ὅμως εἰς τὴν βιβλιοθήκην τῆς ἐνδόξου καὶ μεγάλης μονῆς τοῦ βατοπαιδίου ἀνακάλυψε θησαυρόν, ἤτοι βιβλίον περὶ ἑνώσεως τοῦ νοὸς μετὰ τοῦ Θεοῦ, συλλεχθὲν εἰς ἀρχαίους χρόνους ὑπὸ μεγάλων ζηλωτῶν ἐκ πάντων τῶν ἁγίων, καὶ ἕτερα περὶ προσευχῆς ...» ὅπως γράφει σὲ ἐπιστολὴ τοῦ ὁ ὅσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ. Τὸ πυρήνα τῆς Φιλοκαλίας πῆρε ὁ ἅγιος Μακάριος ἀπὸ τὸ Βατοπαιδινὸ Κώδικα 605 τοῦ 13ου αἰώνα ὅπως ὑποστηρίζει ὁ καθηγητὴς κ. Α. Ταχιάος. Ἡ «Φιλοκαλία» ἐκδόθηκε τὸ 1782, ἀποτέλεσε σταθμὸ στὴν ὀρθόδοξη πνευματικὴ ζωὴ καὶ δίκαια ὁ ἅγιος Μακάριος ὀνομάσθηκε Γενάρχης τοῦ φιλοκαλισμοῦ.

Ὁ Σχολάρχης, μετέπειτα βιογράφος καὶ ἀκόλουθος τοῦ ἁγίου στὴ Χίο, Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος ἔχει ὡς σύμβουλό του τὸν πρώην Κορίνθου Μακάριο. Ὁ ἅγιος Μακάριος γίνεται ὁ πνευματικὸς καθοδηγητὴς τῆς Ἀθωνιάδος Σχολῆς. Στὸ Κελλὶ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῶν Σκουρταίων ἔγινε μεγαλόσχημος μοναχὸς ἀπὸ τὸν ἐνάρετο Γέροντα Παρθένιο.

Ἀφοῦ συμμετεῖχε στὸ ἀναγεννητικὸ καὶ ἀναμορφωτικὸ κίνημα τῶν ἱεροπρεπῶν Κολλυβάδων μετέβει στὴ Χίο, μετὰ στὴ Πάτμο, στὴν ὁποία παρέμεινε στὸ Κάθισμα τῶν Ἁγίων Πάντων Κουμάνας γιά περίπου δέκα χρόνια. Ἀφοῦ τακτοποίησε κληρονομικές του ὑποθέσεις στὴν Ὕδρα καὶ τὴν Κόρινθο ἐπέστρεψε στὴ Χίο στὴν ὁποία παρέμεινε τὰ τελευταία δώδεκα χρόνια τῆς ζωῆς του ἀσχολούμενος μὲ ἄσκηση, μελέτη, συγγραφὴ καὶ διδασκαλία.

Τὸ ταπεινὸ Κελλὶ τοῦ βρίσκεται στὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου, ποὺ μετὰ τὴν κοίμηση του εἶναι γνωστὸ μὲ τὸ ὄνομα Ἅγιος Μακάριος ἔγινε «φροντιστήριο, θεραπευτήριο, διδακτήριο καὶ ἐξομολογητήριο πολλῶν εὐλαβῶν Χιωτῶν ἀλλὰ καὶ θύρα ἐλέους». Μὲ τὸ κήρυγμά του ὠφελοῦσε τοὺς πάντας. Ὅπως γράφει ὁ βιογράφος του: «Πῶς ἦτον βολετὸν νὰ μὴν ὠφελοῦνται οἱ Χριστιανοὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι πρῶτον μὲν ἔβλεπον ἕνα Ἀρχιερέα Κορίνθου νὰ τοὺς διδάσκη μὲ ἕνα σχῆμα ταπεινότατον, μὲ ἐνδύματα πενιχρότατα, μὲ ἕνα φαινόμενον εὐτελέστατον κατ' ἀλήθειαν, λέγω τὸ καλυμμαύχι τῆς κεφαλῆς του ἄλλος κανένας δὲν ἤθελε νὰ καταδεχθῆ νὰ φορέση».

Ὁ ἅγιος Μακάριος προετοίμαζε μέσα στὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς τοῦ γένους χριστιανοὺς γιὰ τὸ μαρτύριο. Ἔγινε «ἀλείπτης», ἐμπνευστής, χειραγωγός, ἐξομολόγος τῶν νεομαρτύρων Πολυδώρου τοῦ Κυπρίου (+1794), Θεοδώρου Βυζαντίου (+1795), Δημητρίου τοῦ Πελοπονησίου (+1803), Μάρκου τοῦ Νέου (+1801) καὶ Ἀγγελὴ τοῦ Ἀργείου (+1813).

Πλῆθος εἶναι τὰ ἔργα του, κυρίως ἁγιολογικά, προσωπικὰ ἢ σὲ συνεργασία μὲ τοὺς ἁγίους Νικόδημο Ἁγιορείτη καὶ Ἀθανάσιο Πάριο. Ἐνῶ ἑτοίμαζε τὸ βιβλίο του «Νέον Λειμωνάριον» ἀσθένησε ἀπὸ ἡμιπληγία καὶ παρέλυσε ἡ δεξιὰ του πλευρά. Παρέμεινε κατάκοιτος γιὰ ὀκτὼ μῆνες προσευχόμενος συνεχῶς μὲ πολλὰ δάκρυα, γιατί ὅπως ἔλεγε δὲν ἄρχισε νὰ μετανοεῖ, κοινωνοῦσε καθημερινὰ καὶ συμβούλευε ὅσους ἔρχονταν νὰ πάρουν τὴν εὐλογία του.

Μετὰ τοὺς μεγάλους ἀγῶνες του κοιμήθηκε στὶς 17.4.1805. Ἐτάφη στὴ νότια πλευρὰ τοῦ προαυλίου τοῦ ναοῦ τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου, ὅπου βρίσκεται σήμερα ὁ τάφος του. Ἀνακομιδὴ τῶν τιμίων λειψάνων του ἔγινε τὸ 1808. Πλῆθος θαυματουργικῶν ἰάσεων ἀναφέρονται σὲ πιστοὺς πού ἀσπάζονται τὰ ἱερά του λείψανα. Οἱ κάτοικοι τῆς Χίου τὸν τιμοῦσαν ὅταν ζοῦσε ὡς ἅγιο, τιμὴ ποὺ διαδόθηκε σὲ ὅλη τὴν Ἐκκλησία. Ἡ μνήμη του τιμᾶται τὴν 17ην  Ἀπριλίου.