This page was exported from Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα [ https://www.imaik.gr ]

Export date:Sat Jun 3 0:53:22 2023 / +0000 GMT

___________________________________________________


Title: Δέν εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός

---------------------------------------------------


 
Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου
Πολλοί εἶναι οἱ τρόποι τῆς διδασκαλίας, πού μᾶς ὑπέδειξεν ὁ ἱεροψάλτης Δαβίδ μέ τήν εἰς αὐτόν ἐνέργειαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἄλλοτε μέν μέ τό νά μᾶς διηγῆται ὁ προφήτης τά παθήματά του καί τήν γενναιότητα μέ τήν ὁποίαν ὑπέμεινε τά συμβάντα, διά τοῦ προσωπικοῦ του παραδείγματος μᾶς ἀφήνει ὁλοκάθαρην διδασκαλίαν περί ὑπομονῆς, ὅπως ὅταν λέγῃ· «Κύριε, διατί ἔχουν πληθυνθῆ οἱ ἐχθροί μου» (Ψαλμ. 3, 2). Ἄλλοτε δέ συστήνει τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ καί τήν ταχύτητά του εἰς τήν βοήθειαν, τήν ὁποίαν παρέχει εἰς αὐτούς πού ἀληθινά τόν ἐπιζητοῦν, μέ τό νά λέγῃ· «εἰς τήν ἐπίκλησίν μου μέ εἰσήκουσεν ὁ Θεός μου, πού εἶναι Θεός τῆς δικαιοσύνης» (Ψαλμ. 4, 2). Καί αὐτά λέγω ὅτι ἰσοδυναμοῦν μέ τόν προφήτην πού εἶπεν· «ἐνῷ θά ὁμιλῇς ἀκόμη ἐσύ, θά εἰπῇ· νά, εἶμαι παρών» (Ἠσ. 58, 9). Δηλαδή, δέν ἐπρόφθασε νά τόν ἐπικαλεσθῇ καί ἡ ἀκοή τοῦ Θεοῦ ἐπρόλαβε τό τέλος τῆς προσευχῆς. Ὅταν πάλιν ἀναπέμπῃ εἰς τόν Θεόν ἱκετηρίους προσευχάς καί δεήσεις, μᾶς διδάσκει κατά ποῖον τρόπον ἁρμόζει οἱ ἁμαρτωλοί νά ἐξιλεώνουν τόν Θεόν. «Κύριε, νά μή μέ κρίνῃς ἀνάλογα μέ τόν θυμόν σου, καί νά μή μέ τιμωρήσῃς ἀνάλογα μέ τήν ὀργήν σου» (Ψαλμ. 6, 2). Εἰς τόν δωδέκατον δέ ψαλμόν μέ τούς λόγους· «ὥς πότε, Κύριε, θά μέ λησμονῇς ὁλοτελῶς; » (Ψαλμ. 12, 4), διά νά μᾶς δείξῃ κάποιαν παράτασιν δοκιμασίας. Καί μέ ὁλόκληρον τόν ψαλμόν διά νά μᾶς διδάξῃ νά μή λιποψυχοῦμεν κατά τάς θλίψεις, ἀλλά νά ἀναμένωμεν τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ καί νά ἠξεύρωμεν ὅτι λόγῳ κάποιας οἰκονομίας μᾶς παραδίδει εἰς τάς δοκιμασίας τῶν θλίψεων, ἐπιβάλλων τό μέτρον τῶν δοκιμασιῶν ἀνάλογα μέ τόν βαθμόν τῆς πίστεως, πού ὑπάρχει εἰς τόν καθένα. Ἀφοῦ λοιπόν ἔχει λεχθῆ τό, «ὥς πότε, Κύριε, θά μέ λησμονῇς ὁλοτελῶς; » καί τό «ὥς πότε θά ἀποστρέφῃς τό πρόσωπόν σου ἀπό ἐμέ; » (Ψαλμ. 12, 2). ἀμέσως μεταβαίνει εἰς τό κακόν τῶν ἀθέων. Αὐτοί, ὅταν τούς εὕρῃ κάποια μικρά δυσκολία εἰς τήν ζωήν, ἐπειδή δέν ἠμποροῦν νά ὑποφέρουν τάς δυσκολωτέρας περιστάσεις τῶν πραγμάτων, ἀμέσως ἀμφιβάλλουν μέ τήν διάνοιάν των, ἐάν ὑπάρχῃ Θεός πού φροντίζει διά τά ἐδῶ πράγματα, ἐάν παρατηρῇ τό καθένα ἀπ᾿ αὐτά, ἐάν ἀποδίδῃ δικαιοσύνην εἰς τόν καθένα κατ᾿ ἀξίαν.
Ἔπειτα ὅταν ἰδοῦν τούς ἑαυτούς των νά παραμένουν περισσότερον εἰς τά δυσάρεστα ἐμπεδώνουν τό πονηρόν δόγμα καί ἀποφαίνονται εἰς τάς καρδίας των ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός. «Ὁ ἄφρων εἶπε μέσα του· δέν ὑπάρχει Θεός» (Ψαλμ. 13, 1). Καί αὐτό ἀφοῦ τό βάλλῃ εἰς τό μυαλόν του, διαπράττει λοιπόν ἀφθόνως κάθε ἁμαρτίαν. Διότι ἐάν δέν ὑπάρχῃ αὐτός πού ἐπιβλέπει, ἐάν δέν ὑπάρχῃ αὐτός πού ἀνταποδίδει εἰς τόν καθένα ἀνάλογα μέ τάς πράξεις τῆς ζωῆς του, τί ἐμποδίζει νά καταδυναστεύωμεν τόν πτωχόν, νά σκοτώνωμεν τά ὀρφανά, νά φονεύωμεν τήν χήραν καί τόν πάροικον, νά ἀποτολμοῦμεν κάθε ἀνοσιούργημα, νά μολυνώμεθα μέ ἀκάθαρτα καί βδελυρά πάθη καί μέ ὅλας τάς κτηνώδεις ἐπιθυμίας; Διά τοῦτο ὡς συνέπειαν τοῦ ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός, ἐπρόσθεσε τό, «διεφθάρησαν καί διέπραξαν βδελυρά ἔργα» (Ψαλμ. 13, 1). Διότι εἶναι ἀδύνατον νά ἐκτραποῦν ἀπό τόν σωστόν δρόμον, ἐάν αἱ ψυχαἱ των δέν ἀσθενήσουν ἀπό τήν ἀσθένειαν τῆς λήθης τοῦ Θεοῦ.
2. Ἀπό ποῦ οἱ εἰδωλολάτραι ἔχουν παραδοθῆ «εἰς ἀνάξιον νοῦν, ὥστε νά κάνουν αὐτά πού δέν ἁρμόζει» (Ρωμ. 1, 28); Ὄχι διότι εἶπαν, «δέν ὑπάρχει Θεός»; Ἀπό ποῦ ἔχουν βουτηχθῇ εἰς «πάθη ἀτιμωτικά καί αἱ γυναῖκές των ἀντήλλαξαν τήν φυσικήν χρῆσιν μέ τήν ἀφύσικον καί οἱ ἄνδρες ἀσελγοῦν μέ ἄνδρας» (Ρωμ. 1, 26-27); Ὄχι διότι «ἀντήλλαξαν τήν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ μέ τά ὁμοιώματα τῶν κτηνῶν, τῶν τετραπόδων καί τῶν ἑρπετῶν» (Ρωμ. 1, 23); Ἄφρων λοιπόν, διότι πράγματι στερεῖται νοῦ φρονήσεως, αὐτός πού λέγει ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός. Παραπλήσιος πρός αὐτόν καί μάλιστα ἄνθρωπος πού δέν ὑστερεῖ καθόλου εἰς ἀφροσύνην, εἶναι καί αὐτός πού λέγει ὅτι ὁ Θεός εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν. Θεωρῶ δηλαδή ὅτι ἡ ἁμαρτία αὐτῶν εἶναι ἰσότιμος, διότι καί ὁ ἕνας καί ὁ ἄλλος ἐξ ἴσου ἀρνοῦνται τόν ἀγαθόν Θεόν. Διότι ὁ μέν ἕνας ἰσχυρίζεται ὅτι δέν ὑπάρχει οὐδόλως, ὁ δέ ἄλλος προσδιορίζει ὅτι αὐτός δέν εἶναι ἀγαθός. Διότι ἐάν εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν, εἶναι ὁλοφάνερον ὅτι δέν εἶναι ἀγαθός, ὥστε καί ἀπό τάς δύο πλευράς ὑπάρχει ἄρνησις τοῦ Θεοῦ. Ἀπό ποῦ, λέγει, προέρχονται αἱ ὁλοσχερεῖς καταστροφαί τῶν πόλεων; Τά ναυάγια; οἱ πόλεμοι; αἱ ἀσθένειαι; Καί ὅλα αὐτά βεβαίως εἶναι κακά, λέγει, καί ὅλα εἶναι ἔργα τοῦ Θεοῦ. Ὥστε ποῖον ἄλλον ἠμποροῦμεν νά κατηγορήσωμεν διά τά γεγονότα, ἄν ὄχι τόν Θεόν; Ἔλα τώρα λοιπόν, ἐπειδή ἔχομεν ἐμπλακῆ εἰς τό πολυθρύλητον αὐτό ζήτημα, ἀφοῦ ὁδηγήσωμεν τόν λόγον εἰς κάποιαν παραδεκτήν ἀρχήν καί ἀσχοληθοῦμεν μέ μεγαλυτέραν ζέσιν μέ τό πρόβλημα, ἄς προσπαθήσωμεν νά δώσωμεν σαφῆ καί ἀσύγχυτον τήν ἐξήγησιν περί αὐτοῦ.
3. Πρέπει λοιπόν νά ἔχωμεν προκαταβολικῶς εἰς τήν σκέψιν μας ἕνα πρᾶγμα· ὅτι, ἐπειδή εἴμεθα πλάσμα τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ καί ἀπό αὐτόν διατηρούμεθα, πού δι᾿ ἡμᾶς καί τά μικρά καί τά μεγαλύτερα οἰκονομεῖ, δέν θά πάθωμεν κάτι, ὅταν ὁ Θεός δέν θέλῃ ἀλλ᾿ οὔτε ἀπό αὐτά πού ὑποφέρομεν εἶναι κάτι βλαβερόν ἤ τέτοιον, ὥστε νά εἶναι κάπως καλύτερον, διά νά γίνῃ ἀντιληπτόν καί μέ τήν σκέψιν. Οἱ μέν θάνατοι προέρχονται βεβαίως ἀπό τόν Θεόν, ἀλλ᾿ ὅμως ὁ θάνατος ἐξάπαντος δέν εἶναι κακόν, ἐκτός ἐάν κάποιος ἐννοῇ μόνον τόν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ. Διότι ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τά ἐδῶ δεινά εἶναι ἡ ἀρχή τῶν κολάσεων εἰς τόν ᾅδην. Καί πάλιν τά κακά εἰς τόν ᾅδην δέν ἔχουν αἴτιον τόν Θεόν, ἀλλ᾿ ἡμᾶς τούς ἰδίους. Διότι ἀρχή καί ρίζα τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ ἐλευθερία μας καί τό αὐτεξούσιον. Διότι θά ἠμποροῦσαν αὐτοί πού δέν διαπράττουν τό κακόν νά μή ἔχουν καμμίαν συμφοράν· αὐτοί ἀφοῦ ἐδολώθησαν εἰς τήν ἁμαρτίαν διά τῆς ἡδονῆς, ποίαν εὔλογον δικαιολογίαν θά ἠμπορούσαμεν νά ἀναφέρωμεν τό ὅτι αὐτοί οἱ ἴδιοι δέν ἔχουν γίνει αἴτιοι τῶν συμφορῶν εἰς τούς ἑαυτούς των; Κακόν λοιπόν εἶναι ἀφ᾿ ἑνός μέν ὡς πρός τήν ἰδικήν μας ἀντίληψιν, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ ὡς πρός τήν καθ᾿ αὑτό φύσιν. Τό φυσικόν λοιπόν κακόν ἐξαρτᾶται ἀπό ἡμᾶς· δηλαδή ἡ ἀδικία, ἡ ἀσέλγεια, ἡ ἀφροσύνη, ἡ δειλία, οἱ φθόνοι, οἱ φόνοι, αἱ δηλητηριάσεις, αἱ ραδιουργίαι καί ὅσα κακά συγγενεύουν μ᾿ αὐτά, μέ τό νά καταμολύνουν τήν ψυχήν, πού ἔχει δημιουργηθῆ σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ κτίστου μας, καί φυσικά ἀμαυρώνουν τό κάλλος της. Ἐπίσης κακόν λέγομεν ὅ,τι εἶναι δι᾿ ἡμᾶς ἐπίπονον καί ὀδυνηρόν εἰς τάς αἰσθήσεις· δηλαδή τήν σωματικήν ἀσθένειαν, τάς σωματικάς πληγάς, τήν στέρησιν τῶν ἀναγκαίων, τήν αἰσχύνην, τήν χρηματικήν ζημίαν καί τήν ἀπώλειαν τῶν συγγενῶν. Τό καθένα ἀπό αὐτά προκαλεῖται εἰς ἡμᾶς ἀπό τόν φρόνιμον καί ἀγαθόν Δεσπότην διά τό συμφέρον μας. Διότι μέ τό νά ἀφαιρῇ τόν πλοῦτον ἀπό αὐτούς πού τόν χρησιμοποιοῦν κακῶς, καταστρέφει ἔτσι τό ὄργανον τῆς ἀδικίας των. Δίδει δέ ἀρρώστιαν εἰς αὐτούς, οἱ ὁποῖοι εἶναι ὠφελιμώτερον νά ἔχουν δεμένα τά μέλη των παρά νά ἔχουν τάς ὁρμάς των ἀνεμποδίστους πρός τήν ἁμαρτίαν. Οἱ θάνατοι δέ ἐπέρχονται, ὅταν συμπληρωθοῦν τά ὅρια τῆς ζωῆς, πού ἐξ ἀρχῆς διά τόν καθένα ὥρισεν ἡ δικαία κρίσις τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἀπό μακρυά προβλέπει τό συμφέρον διά τόν καθένα ἀπό μᾶς. Πεῖνα, ξηρασίαι, βροχαί ἄφθονοι, εἶναι κοιναί πληγαί πού πλήττουν πόλεις καί ἔθνη, διά νά περιορίζουν τήν ὑπερβολήν τοῦ κακοῦ. Ὅπως λοιπόν ὁ ἰατρός εἶναι εὐεργέτης, εἴτε πόνους, εἴτε ἄλγη ἐπιβάλλει εἰς τό σῶμα (διότι μάχεται ἐναντίον τῆς νόσου καί ὄχι τοῦ ἀρρώστου), ἔτσι ἀγαθός εἶναι ὁ Θεός πού οἰκονομεῖ τήν σωτηρίαν εἰς τό σύνολον διά τῶν μερικῶν κολάσεων. Ἐσύ δέ τόν ἰατρόν πού ἄλλα μέν κόπτει, ἄλλα δέ καυτηριάζει καί ἄλλα καθ᾿ ὁλοκληρίαν ἀφαιρεῖ ἀπό τό σῶμα, δέν τόν κατηγορεῖς διά τίποτε, ἀλλά καί χρήματα βεβαίως τόν πληρώνεις καί σωτῆρα τόν ἀποκαλεῖς, διότι σταματᾷ τήν ἀσθένειαν, ὅταν ἐμφανισθῇ εἰς μικρόν μέρος, προτοῦ ἡ ἀρρώστια ἐξαπλωθῇ εἰς ὁλόκληρον τό σῶμα. Ὅταν ὅμως ἰδῇς πόλιν νά ἔχῃ σωριασθῆ ἀπό σεισμόν ἐπάνω εἰς τούς κατοίκους της ἤ πλοῖον νά ἔχῃ κατασυντριβῆ εἰς τήν θάλασσαν αὔτανδρον, δέν διστάζεις νά βλασφημῇς ἐναντίον τοῦ ἀληθινοῦ ἰατροῦ καί σωτῆρος. Καί ὅμως ἔπρεπε νά κατανοήσωμεν ὅτι, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἀρρωστοῦν ἀπό ἐλαφράς ἀσθενείας καί θεραπευσίμους, δέχονται τάς ὠφελείας τῶν φροντίδων, ὅταν δέ ἡ ἀσθένεια ἀποδειχθῇ ἀνωτέρα τῆς θεραπείας, καθίσταται ἀναγκαία ἡ ἀπομάκρυνσις τοῦ ἀχρηστευθέντος μέλους, ὥστε νά μή ἐπεκταθῇ εἰς τά εὐαίσθητα ἡ νόσος διά τῆς συνεχοῦς προόδου. Ὅπως λοιπόν ὁ ἰατρός δέν εἶναι αἴτιος διά τήν ἐγχείρησιν ἤ διά τήν καυτηρίασιν, ἀλλ᾿ ἡ ἀρρώστια, ἔτσι καί οἱ ἐξαφανισμοί τῶν πόλεων, οἱ ὁποῖοι ἔχουν τήν ἀρχήν των εἰς τά ὑπερβολικά ἁμαρτήματα, ἀπαλλάσουν τόν Θεόν ἀπό κάθε κατηγορίαν.
4. Ἀλλ᾿ ἐάν βεβαίως ὁ Θεός εἶναι ἀνεύθυνος διά τά κακά, λέγει, τότε πῶς ἔχει εἰπωθῆ ὁ λόγος· «ἐγώ εἶμαι αὐτός πού κατεσκεύασε τό φῶς καί πού ἔκαμε τό σκότος, αὐτός πού φέρει τήν εὐτυχίαν καί προκαλεῖ τήν δυστυχίαν» (Ἡσ. 45, 7); Καί πάλιν «τό κακόν, λέγει κατέβη ἀπό τόν Κύριον εἰς τήν πύλην τῆς Ἱερουσαλήμ» (Μιχ. 1, 12). Καί εἰς τήν μεγάλην ᾠδήν τοῦ Μωυσέως· «ἰδέστε, ὅτι ἐγώ ὑπάρχω καί δέν ὑπάρχει ἄλλος Θεός ἀπό ἐμέ, ἐγώ θανατώνω καί ζωοποιῶ, ἐγώ πληγώνω καί θεραπεύω» (Δευτ. 32, 39). Ἀλλά δι᾿ αὐτόν πού καταλαβαίνει τό νόημα τῆς Γραφῆς τίποτε ἀπό αὐτά δέν συνιστᾷ κατηγορίαν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ ὅτι εἶναι αἴτιος καί δημιουργός τῶν κακῶν. Διότι αὐτός πού εἶπεν ὅτι «ἐγώ εἶμαι αὐτός πού κατεσκεύασε τό φῶς καί ἐποίησε τό σκότος», μέ αὐτά παρουσιάζει τόν ἑαυτόν του δημιουργόν τῆς κτίσεως, ὄχι δημιουργόν κάποιου κακοῦ. Διά νά μή νομίσῃς λοιπόν ὅτι ἄλλος μέν εἶναι αἴτιος τοῦ φωτός, ἄλλος δέ τοῦ σκότους, ὠνόμασε τόν ἑαυτόν του ποιητήν καί τεχνίτην αὐτῶν πού φαίνονται νά εἶναι ἀντίθετα εἰς τήν κτίσιν, διά νά μή ζητήσῃς ἄλλον δημιουργόν τοῦ πυρός καί ἄλλον τοῦ νεροῦ, μήτε ἄλλον τοῦ ἀέρος καί ἄλλον τῆς γῆς. Διότι φαίνεται πώς αὐτά ἀντιτίθενται μεταξύ των κατά τόν λόγον τῆς ἀντιθέσεως τῶν ποιοτήτων. Πρᾶγμα πού πολλοί τό ἔπαθαν καί ἐστράφησαν πρός τήν πολυθεΐαν. Κάμνει δέ εἰρήνην καί δημιουργεῖ κακά. Πράγματι σέ εἰρηνεύει, ὅταν μέ τήν καλήν διδασκαλίαν θά γαληνεύσῃ τόν νοῦν σου καί θά καταπραΰνῃ τά πάθη πού ἐπαναστατοῦν ἐναντίον τῆς ψυχῆς. «Κτίζει δέ κακά», δηλαδή τά μεταποιεῖ καί τά βελτιώνει, ὥστε παραμεριζόμενα διά τό ὅτι εἶναι κακά, νά μετέχουν εἰς τήν φύσιν τοῦ καλοῦ. «Καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός» (Ψαλμ. 50, 12). Ὄχι νά δημιουργήσῃς τώρα, ἀλλά νά καινουργιώσῃς αὐτήν πού ἐπαλαίωσεν ἀπό τήν κακία. Καί «διά νά κτίσῃ τούς δύο εἰς ἕνα νέον ἄνθρωπον» (Ἐφεσ. 2, 15). Τό «νά κτίσῃ» δέν σημαίνει νά δημιουργήση ἀπό τό μηδέν, ἀλλά νά μεταρρυθμίσῃ αὐτούς πού ὑπάρχουν. Καί «ὁ ἑνωμένος μέ τόν Χριστόν εἶναι καινή κτίση» (Β´ Κορ. 5, 17). Καί πάλιν ὁ Μωυσῆς· «δέν εἶναι αὐτός ὁ ἴδιος ὁ πατέρας σου πού σέ ἀπέκτησε καί σέ ἐποίησε καί σέ ἔκτισε; » (Δευτ. 32, 6). Δηλαδή ξεκάθαρα ἐδῶ μέ τό νά ταχθῇ μετά τήν ποίησιν ἡ κτίσις, μᾶς διδάσκει ὅτι ἔχει ταχθῆ διά τήν βελτίωσιν, διότι τό ὄνομα τῆς κτίσεως σημαίνει τά πολλά. Ὥστε ὅταν κάμνῃ εἰρήνην, ἔτσι κάμνει τήν εἰρήνην, μέ τό νά κτίζῃ τά κακά, δηλαδή μέ τό νά μεταποιῇ καί ὁδηγῇ εἰς καλλιτέρευσιν. Ἔπειτα λοιπόν καί ἄν ἀκόμη νοήσῃς ὡς εἰρήνην τήν ἀπαλλαγήν ἀπό τούς πολέμους καί ὡς κακόν εἰπῇς τά δεινά πού ἀκολουθοῦν αὐτούς πού πολεμοῦν, δηλαδή ἐκστρατείας ἔξω ἀπό τά ὅρια τῆς πατρίδος, κόπους, ἀγρυπνίας, ἀγωνίας, ἱδρῶτας, τραύματα, σφαγάς, ἁλώσεις πόλεων, αἰχμαλωσίας, ἀπαγωγάς, τά οἰκτρά θεάματα τῶν φονευθέντων καί μέ μίαν λέξιν, ὅσα λυπηρά συνοδεύουν τούς πολέμους, λέγομεν ὅτι ἔχουν γίνει μέ τήν δικαίαν κρίσιν τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπιφέρει μέ τούς πολέμους τάς τιμωρίας εἰς αὐτούς πού ἀξίζουν τάς κολάσεις. Ἤ μήπως ἐσύ θά ἤθελες νά μή εἶχαν κατακαῆ τά Σόδομα ὕστερα ἀπό τά ἀνοσιουργήματα ἐκεῖνα; Ἤ νά μή εἶχε καταστραφῆ ἡ Ἱερουσαλήμ, μήτε νά εἶχε ἐρημωθῆ ὁ ναός ὕστερα ἀπό τήν φρικτήν καί παράφρονα ἐνέργειαν τῶν Ἰουδαίων ἐνατίον τοῦ Κυρίου; Πῶς ἀλλιῶς θά ἦταν σωστόν νά γίνουν αὐτά, ἄν ὄχι μέ τά ρωμαϊκά χέρια, εἰς τά ὁποῖα οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ ἐχθροί τῆς ζωῆς των, παρέδωκαν τόν Κύριόν μας; Ὥστε εἶναι δυνατόν κάποτε καί μάλιστα δικαίως νά ἔχουν ἐπιβληθῆ τά κακά τοῦ πολέμου εἰς αὐτούς πού τά ἀξίζουν. Καί τόν λόγον, «ἐγώ θανατώνω καί ἐγώ ζωοποιῶ,» νά τόν ἀποδέχεσαι, ἐάν θέλῃς, κατά τό πρόχειρον νόημά του. Διότι ὁ φόβος οἰκοδομεῖ τούς ἁπλοϊκωτέρους. «Ἐγώ πληγώνω καί ἐγώ θεραπεύω». Καί τοῦτο εἶναι χρήσιμον νά ἐννοῆται ἀπό μόνον του. Διότι ἡ μέν πληγή ἐμβάλλει τόν φόβον, ἡ θεραπεία προτρέπει πρός τήν ἀγάπην. Σοῦ ἐπιτρέπεται βεβαίως νά διανοηθῇς καί κάπως ὑψηλότερα διά τά ὅσα ἔχουν εἰπωθῆ. Ἐγώ θά θανατώσω μέ τήν ἁμαρτίαν καί θά ζωοποιήσω μέ τήν δικαιοσύνην. Διότι «ὅσον ὁ ἐξωτερικός ἄνθρωπος φθείρεται, τόσον ὁ ἐσωτερικός ἀνακαινουργιώνεται» (Β´ Κορ. 4, 16). Λοιπόν δέν ἀποκτείνει ἄλλον καί ἄλλον ζωοποιεῖ, ἀλλά τόν ἴδιον, μέ αὐτά πού τόν σκοτώνει, τόν ζωοποιεῖ, καί μέ αὐτά πού τόν πληγώνει, τόν θεραπεύει, σύμφωνα μέ τήν παροιμίαν πού λέγει ὅτι «σύ μέν θά τόν πατάξῃς μέ τήν ράβδον, θά σώσῃς ὅμως τήν ψυχήν του ἀπό τόν θάνατον» (Παροιμ. 23, 14). Λοιπόν πληγώνεται μέν ἡ σάρκα, διά νά θεραπευθῇ ἡ ψυχή, θανατώνεται ἡ ἁμαρτία, διά νά ζήσῃ ἡ δικαιοσύνη. Ἐπίσης τό, «κατέβη τό κακόν ἀπό τόν Κύριον εἰς τήν πύλην τῆς Ἱερουσαλήμ» εἶναι αὐτοεξήγητον. Ποῖον κακόν; Ὁ θόρυβος τῶν ἁμαξῶν καί τῶν καβαλλαρέων. Ὅταν δέ ἀκούσῃς «δέν ὑπάρχει κακόν εἰς τήν πόλιν πού νά μή τό ἔκαμεν ὁ Κύριος», νά ἐννοῇς τό ὄνομα τῆς κακίας, ὅτι δηλαδή ὁ λόγος ὑπονοεῖ τήν κάκωσιν πού γίνεται εἰς τούς ἁμαρτωλούς πρός διόρθωσιν τῶν πλημμελημάτων. Διότι «σέ ἐταλαιπώρησα, λέγει, καί σέ ἄφησα νά πεινάσῃς διά νά σέ εὐεργετήσω» (Δευτ. 8, 3) διά νά σταματήσω τήν κακίαν προτοῦ ὑπερβολικά ἐξαπλωθῇ ὅπως τό ρεῦμα τοῦ ποταμοῦ πού συγκρατεῖται μέ κάποιον ἰσχυρόν φράκτην καί ἀντιτείχισμα.
5. Διά τοῦτο αἱ ἀρρώστιαι τῶν πόλεων καί τῶν ἐθνῶν, αἱ ξηρασίαι τῶν ἀέρων καί αἱ ἀκαρπίαι τῆς γῆς καί αἱ ἀκόμη πιό σκληραί περιστάσεις εἰς τήν ζωήν τοῦ καθενός περικόπτουν τήν αὔξησιν τῆς κακίας. Ὥστε ὅλα τά κακά αὐτά πού προέρχονται ἀπό τόν Θεόν, ἀφαιροῦν τήν αἰτίαν τῆς δημιουργίας τῶν πραγματικῶν κακῶν. Διότι καί αἱ σωματικαί κακώσεως καί τά ἔξω ἀπό τό σῶμα δυσάρεστα, ἔχουν ἐπινοηθῆ πρός ἀποχήν ἀπό τήν ἁμαρτίαν. Ὁ Θεός λοιπόν καταστρέφει τό κακόν καί τό κακόν δέν προέρχεται ἀπό τόν Θεόν. Διότι καί ὁ ἱατρός δέν ἐμβάλλει τήν ἀρρώστιαν εἰς τό σῶμα ἀλλά τήν βγάζει ἀπ᾿ αὐτό. Οἱ ἀφανισμοί τῶν πόλεων καί οἱ σεισμοί καί αἱ πλημμῦραι καί αἱ ἀπώλειαι τῶν στρατευμάτων καί τά ναυάγια καί ὅλαι αἱ πολύανθρωποι καταστροφαί, εἴτε ἀπό τήν γῆν, εἴτε ἀπό τήν θάλασσαν, εἴτε ἀπό τόν ἀέρα, εἴτε ἀπό τήν φωτιάν, εἴτε ἀπό ὁποιανδήποτε αἰτίαν προκαλοῦνται, γίνονται διά τόν σωφρονισμόν αὐτῶν πού ἐπιζοῦν. Διότι ὁ Θεός μέ δημοσίας μάστιγας σωφρονίζει τήν παλλαϊκήν κακίαν. Τό κυρίως κακόν λοιπόν εἶναι ἡ ἁμαρτία, καί ἐξαρτᾶται ἀπό τήν βούλησίν μας. Αὐτή ἀξίζει μάλιστα νά ὀνομάζεται κακόν. Ἀπό μᾶς ἐξαρτᾶται ἤ νά ἀπέχωμεν ἀπό τήν κακίαν ἤ νά εἴμεθα μοχθηροί. Ἀπό τά λοιπά κακά, ἄλλα μέν προβάλλονται ὡς ἀγωνίσματα πρός ἐπίδειξιν ἀνδρείας, ὅπως εἰς τόν Ἰώβ ἡ στέρησις τῶν παιδιῶν, ἡ ἐξαφάνισις τοῦ πλούτου ὁλοκλήρου εἰς μίαν στιγμήν, ἡ πληγή τῆς λέπρας, ἄλλα δέ πρός θεραπείαν τῶν ἁμαρτιῶν πού διεπράχθησαν, ὅπως εἰς τόν Δαβίδ ἡ ἀτίμωσις τοῦ βασιλικοῦ οἴκου, διότι ἐτιμωρεῖτο διά τήν παράνομον ἐπιθυμίαν. Ἐπίσης καί κάποιο ἄλλο εἶδος ἀπό τά φοβερά ἔχομεν μάθει ὅτι ἐπιφέρει ἡ δικαία κρίσις τοῦ Θεοῦ διά νά κάμῃ περισσότερον σώφρονας αὐτούς πού εὔκολα ρέπουν πρός τήν ἁμαρτίαν. Ὅπως λ.χ. ὁ Δαθάν καί ὁ Ἀβειρών πού τούς κατέπιεν ἡ γῆ, μέ τούς λάκκους καί τά χάσματα πού ἄνοιξε δι᾿ αὐτούς (Ἀριθ. 16, 31 κ. ἑξ.). Ἐδῶ βεβαίως δέν εἶναι οἱ ἴδιοι πού μέ τόν τρόπον αὐτόν τῆς τιμωρίας ἔγιναν καλύτεροι (διότι πῶς ἦταν δυνατόν αὐτοί πού κατέβησαν εἰς τόν ᾅδην νά γίνουν καλύτεροι; ), ἀλλά μέ τό παράδειγμά των ἔχουν κάμει πιό σώφρονας τούς ὑπολοίπους. Ἔτσι καί ὁ Φαραώ κατεποντίσθη μέ ὁλόκληρον τήν στρατιάν του (Ἔξοδ. 14, 28). Ἔτσι κατεστράφησαν αὐτοί πού κατοικοῦσαν πρῶτα τήν Παλαιστίνην. Ὥστε καί ἄν κάποτε ὁ ἀπόστολος λέγει «σκεύη ὀργῆς πού κατεσκευάσθησαν διά νά καταστραφοῦν» (Ρωμ. 9, 24), νά μή νομίσωμεν ὅτι εἶναι κάποια πονηρά κατασκευή (διότι ἔτσι ἡ αἰτία θά ἀποδοθῇ δικαιότερα εἰς τόν κατασκευαστήν), ἀλλ᾿ ὅταν ἀκούσῃς «σκεύη» νά ἐννοῇς ὅτι ὁ καθένας ἀπό μᾶς ἔχει γίνει διά κάτι χρήσιμον. Καί ὅπως εἰς τό ἀρχοντικόν σπίτι, ἄλλο μέν εἶναι χρυσοῦν σκεῦος, ἄλλο ἀργυρένιον, ἄλλο δέ ὀστράκινον, ἄλλο δέ ξύλινον (Β´ Τιμ. 2, 20) (ἀφοῦ ἡ βούλησις τοῦ καθενός παρέχει τήν ὁμοιότητα εἰς τά ὑλικά, καί χρυσοῦν μέν σκεῦος εἶναι αὐτός πού εἶναι καθαρός εἰς τόν χαρακτῆρα καί ἄδολος, ἀπό ἄργυρον δέ αὐτός πού εἶναι κατώτερος ὡς πρός τήν ἀξίαν ἀπό ἐκεῖνον, ἀπό ὄστρακον δέ αὐτός πού φρονεῖ τά γήινα καί εἶναι κατάλληλος διά νά συντριβῇ, καί ἀπό ξύλον αὐτός πού εὔκολα καταλερώνεται ἀπό τήν ἁμαρτίαν καί γίνεται ὑλικόν διά τό αἰώνιον πῦρ), ἔτσι καί «σκεῦος ὀργῆς», εἶναι αὐτός πού, ὡσάν ἀγγεῖον, ἐχώρησε τήν διαβολικήν ἐνέργειαν καί πού ἐξ αἰτίας τῆς δυσωδίας, ἡ ὁποία ἔχει ἐπισυμβῆ εἰς αὐτόν ἀπό τήν σῆψιν, δέν ἠμπορεῖ πλέον νά ὁδηγηθῇ εἰς χρῆσιν, ἀλλ᾿ ἀξίζει μόνον νά ἐξαφανισθῇ καί νά χαθῇ. Διά τοῦτο ἀκριβῶς ἐπειδή ἔπρεπε νά καταστραφῇ αὐτός, ὁ σοφός καί φρόνιμος οἰκονόμος τῶν ψυχῶν, τόν ἐκυβέρνησε νά γίνῃ ἔνδοξος καί ἐξακουστός εἰς ὅλους, διά νά ἀποβῇ λοιπόν μέ τό πάθημά του ὠφέλιμος εἰς τούς ἄλλους, διότι αὐτός ἦταν ἀθεράπευτος λόγῳ τῆς ὑπερβολικῆς κακίας του. Τόν ἐσκλήρυνε δέ μέ τήν μακροθυμίαν καί μέ τήν ἀναβολήν τῆς τιμωρίας, ἐπιτείνων τήν κακίαν του, διά νά φανερωθῇ εἰς αὐτόν ἡ δικαιοσύνη τῆς θείας κρίσεως μέ τό νά αὐξηθῇ εἰς τό ἔπακρον ὅριον ἡ κακία του. Διά τοῦτο ἀπό μικρότερα κτυπήματα, πάντοτε προσθέτων καί ἐπιτείνων τάς συμφοράς, δέν ἐμαλάκωσε τό ἀνυπότακτον φρόνημά του, ἀλλά τόν συνελάμβανε καί νά καταφρονῇ τήν ἀνοχήν τοῦ Θεοῦ καί νά ἔχῃ συνηθίσει εἰς τά δεινά πού τοῦ ἐπεβάλλοντο. Καί ὅμως οὔτε ἔτσι τόν παρέδωκεν εἰς τόν θάνατον, μέχρις ὅτου ὁ ἴδιος κατεπόντισε τόν ἑαυτόν του, ὅταν ἐπάνω εἰς τήν ἀλαζονείαν τῆς καρδίας του ἐπεχείρησε νά ἀντισταθῇ εἰς τήν πορείαν τῶν δικαίων καί ἐνόμισεν ὅτι ἡ Ἐρυθρά θάλασσα θά διαβαθῇ καί ἀπ᾿ αὐτόν, ὅπως καί ἀπό τόν λαόν τοῦ Θεοῦ. Τώρα λοιπόν ἀφοῦ γνωρίζεις ὅτι αὐτά εἶναι τά εἴδη τοῦ κακοῦ πού προέρχονται ἀπό τόν Θεόν καί τά ἔχεις ξεχωρίσει ἐντός σου, καί ἀφοῦ γνωρίζεις καλά ἀφ᾿ ἑνός μέν τί εἶναι τό πραγματικῶς κακόν, ὅτι εἶναι ἡ ἁμαρτία, τῆς ὁποίας τό τέλος εἶναι ἡ καταστροφή, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ τί αὐτό πού φαίνεται μέν κακόν ἐξ αἰτίας τοῦ αἰσθήματος τοῦ πόνου, ἔχει δέ δύναμιν ἀγαθοῦ, ὅπως αἱ κακώσεως πού ἐπιβάλλονται διά νά ἀποτραπῇ ἡ ἁμαρτία, τῶν ὁποίων οἱ καρποί εἶναι ἡ αἰώνιος σωτηρία τῶν ψυχῶν, νά παύσῃς νά δυσαρεστῆσαι μέ τάς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ. Γενικά δέ νά μή θεωρῇς τόν Θεόν αἴτιον τῆς ὑπάρξεως τοῦ κακοῦ, μήτε νά φαντάζεσαι ὅτι τό κακόν ἔχει ἰδίαν ὑπόστασιν. Διότι ἡ κακία δέν εἶναι κάτι πού ὑπάρχει, ὅπως ἀκριβῶς κάποιο ζῶον, οὔτε ἠμποροῦμεν νά θεωρήσωμεν ὑπαρκτήν τήν οὐσίαν αὐτῆς. Διότι τό κακόν εἶναι στέρησις τοῦ ἀγαθοῦ. Ὁ ὀφθαλμός κατεσκευάσθη. Ἡ τύφλωσις ὅμως ἐπέρχεται μέ τήν ἀπώλειαν τῶν ματιῶν. Ὥστε, ἐάν ὁ ὀφθαλμός δέν ἦταν ἀπό φθαρτήν φύσιν, ἡ τύφλωσις δέν θά εἶχε θέσιν. Ἔτσι καί τό κακόν δέν ἔχει ἰδίαν ὕπαρξιν, ἀλλ᾿ ἔρχεται κατόπιν εἰς τάς ἀναπηρίας τῆς ψυχῆς. Οὔτε βεβαίως εἶναι ἀγέννητον, ὅπως διδάσκουν οἱ ἀσεβεῖς, οἱ ὁποῖοι κάμνουν ὁμότιμον τήν πονηράν μέ τήν ἀγαθήν φύσιν, ἐάν καί ἡ μία καί ἡ ἄλλη εἶναι ἄναρχοι, τότε εἶναι ἀνώτεραι καί ἀπό τήν γένεσιν. Ἀλλ᾿ οὔτε γεννητόν τό κακόν. Διότι ἐάν ὅλα προέρχωνται ἀπό τόν Θεόν, πότε πῶς εἶναι δυνατόν τό κακόν νά προέρχεται ἀπό τό ἀγαθόν; Διότι οὔτε τό αἰσχρόν προέρχεται ἀπό τό καλόν, οὔτε ἡ κακία ἀπό τήν ἀρετήν. Ἀνάγνωσε τήν διήγησιν τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου καί θά εὕρῃς ἐκεῖ ὅτι «πάντα καλά καί μάλιστα λίαν καλά» (Γεν. 1, 31). Τό κακόν λοιπόν δέν ἐκτίσθη συγχρόνως μέ τά καλά. Ἀλλά οὔτε ἡ νοερά κτίσις, ὅταν ἐγίνετο ἀπό τόν δημιουργόν ἦλθεν εἰς τήν ὕπαρξιν ἀνάμικτος μέ τήν κακίαν. Διότι ἐάν τά ὑλικά σώματα εἶχαν σύμφυτον τό κακόν ἐντός των, πῶς τότε τά νοητά πού διαφέρουν τόσον πολύ εἰς καθαρότητα καί ἁγιασμόν, θά εἶχαν κοινήν μέ τό κακόν τήν ὕπαρξιν; Ἀλλ᾿ ὅμως τό κακόν ὑπάρχει καί ἡ ἐνέργεια φανερώνει ὅτι εἶναι πολύ διάχυτον εἰς ὁλόκληρον τόν κόσμον. Ἀπό ποῦ λοιπόν ἔχει τήν ὕπαρξιν αὐτό, ἐάν δέν εἶναι οὔτε ἄναρχον, λέγει, οὔτε ἔχει δημιουργηθῇ;
6. Νά ἀντιρωτηθοῦν αὐτοί πού διερευνοῦν αὐτά· ἀπό ποῦ αἱ ἀσθένειαι; ἀπό ποῦ αἱ σωματικαί ἀναπηρίαι; Διότι ἡ νόσος οὔτε ἀγέννητος εἶναι, ἀλλ᾿ οὔτε καί δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Τά ζωντανά ὅμως ἐκτίσθησαν φυσικά μαζί μέ τήν πρέπουσαν εἰς αὐτά κατασκευήν καί παρήχθησαν εἰς τήν ζωήν τέλεια καί ἀρτιμελῆ, ἠσθένησαν δέ ἀφοῦ ἐξετράπησαν ἀπό τήν φυσικήν των κατάστασιν. Διότι χάνουν τήν ὑγείαν των ἤ λόγῳ κακῆς διαίτης ἤ λόγῳ ὁποιασδήποτε ἄλλης αἰτίας πού προκαλεῖ ἀσθένειαν. Ὁ Θεός λοιπόν ἔπλασε σῶμα, ὄχι ἀρρώστιαν. Ὁ Θεός ἐποίησε τήν ψυχήν, ὄχι ὅμως τήν ἁμαρτίαν. Ἡ ψυχή ἐταλαιπωρήθη, ἀφοῦ ἐξέφυγεν ἀπό τήν φυσικήν της κατάστασιν. Ποῖον ὅμως ὑπῆρξε δι᾿ αὐτήν τό προηγούμενον ἀγαθόν; Ἡ θέσις της δίπλα τόν εἰς Θεόν καί ἡ ἕνωσις διά τῆς ἀγάπης, ἀπό τήν ὁποίαν ἀφοῦ ἐξέπεσεν, ἐταλαιπωρήθη ἀπό ποικίλας καί πολυμόρφους ἀσθενείας. Διατί ὅμως γενικά ἡ ψυχή εἶναι δεκτή τοῦ κακοῦ; Ἐξ᾿ αἰτίας τῆς αὐτεξουσίου ὁρμῆς, ἡ ὁποία μάλιστα ἁρμόζει εἰς λογικήν φύσιν. Διότι ἀφοῦ ἀπεδεσμεύθη ἀπό κάθε ἀναγκαιότητα καί ἔλαβεν ἀπό τόν κτίστην ἐλευθέραν ζωήν, λόγῳ τοῦ ὅτι ἔχει δημιουργηθῇ σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀντιλαμβάνεται μέν τό ἀγαθόν καί γνωρίζει πολύ καλά τήν ἀπόλαυσίν του, διαθέτει δέ ἐξουσίαν καί δύναμιν νά διατηρῇ τήν κατά φύσιν ζωήν της, ἐφ᾿ ὅσον παραμένει εἰς τήν θεωρίαν τοῦ καλοῦ καί εἰς τήν ἀπόλαυσιν τῶν νοητῶν. Ἔχει ὅμως ἐξουσίαν καί νά ἀρνηθῇ κάποτε τό καλόν. Καί αὐτό συμβαίνει εἰς αὐτήν, ὅταν ἀναμιχθῇ μέ τήν σάρκα ἐξ αἰτίας τῶν αἰσχρῶν ἡδονῶν, ἀφοῦ πρῶτα χορτάσῃ ἀπό τήν μακαρίαν τέρψιν καί τρόπον τινά ἀποκοιμηθῇ καί ἀποχωρισθῇ ἀπό τά ἄνω.
7. Ὁ Ἀδάμ ὑπῆρξε κάποτε ἐπάνω, ὄχι τοπικῶς ἀλλά κατά τό φρόνημα. Τότε μόλις ἐψυχώθη καί ἐκύτταξεν εἰς τόν οὐρανόν, ἔγινεν ὅλος χαρά μέ αὐτά πού ἔβλεπεν· ἀγαποῦσε τόν εὐεργέτην πού τοῦ εἶχε χαρίσει τήν ἀπόλαυσιν τῆς αἰωνίου ζωῆς, τόν εἶχεν ἀναπαύσει μέ τάς τέρψεις τοῦ παραδείσου, τοῦ εἶχε δώσει ἐξουσίαν ὁμοίαν μέ τῶν ἀγγέλων καί τόν εἶχε κάμει ὁμοδίαιτον μέ τούς ἀρχαγγέλους καί ἀκροατήν τῆς φωνῆς τοῦ Θεοῦ. Ἐνῷ ἐπροστατεύετο ἀπό τόν Θεόν μέ ὅλα αὐτά, καί ἀπελάμβανε τά ἀγαθά του, πολύ γρήγορα, ἀφοῦ ἐχορτάσθη ἀπό ὅλα καί τρόπον τινά αὐθαδίασεν ἀπό τόν κόρον, ἐπροτίμησεν ἀντί τῆς νοητῆς ὀμορφιᾶς αὐτό πού ἐφάνη τερπνόν εἰς τά σαρκικά μάτια, καί ἀντί τῶν πνευματικῶν ἀπολαύσεων ἐθεώρησε πολυτιμότερον τό γέμισμα τῆς κοιλίας. Καί ἀμέσως εὑρέθη ἔξω ἀπό τόν παράδεισον, ἔξω ἀπό τήν μακαρίαν ἐκείνην διαβίωσιν. Δέν ἔγινεν ἀπό ἀνάγκην κακός, ἀλλά λόγῳ ἀπερισκεψίας. Διά τοῦτο καί ἡμάρτησεν ἀξ αἰτίας κακῆς ἐκλογῆς καί ἀπέθανεν ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας. «Διότι τό τίμημα τῆς ἁμαρτίας εἶναι ὁ θάνατος» (Ρωμ. 6, 23). Δηλαδή ὅσον ἀπεμακρύνετο ἀπό τήν ζωήν, τόσον ἐπλησίαζεν εἰς τόν θάνατον. Διότι ὁ Θεός εἶναι ζωή· ὁ θάνατος εἶναι στέρησις τῆς ζωῆς. Ὥστε ὁ Ἀδάμ ἐπροκάλεσε τόν θάνατον μέ τήν ἀπομάκρυνσιν ἀπό τόν Θεόν, σύμφωνα μέ τόν λόγον τῆς Γραφῆς· «ὅτι νά, αὐτοί πού φεύγουν μακράν ἀπό σέ, θά καταστραφοῦν» (Ψαλμ. 72, 27). Ἔτσι δέν εἶναι ὁ Θεός αὐτός πού ἐδημιούργησε τόν θάνατον, ἀλλ᾿ ἡμεῖς τόν ἐπροκαλέσαμεν εἰς τούς ἑαυτούς μας μέ τήν κακήν θέλησιν. Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε ἠμπόδισε τήν διάλυσιν διά τοῦ θανάτου, λόγῳ τῶν αἰτιῶν πού εἴπαμεν προηγουμένως, διά νά μή διατηρήσῃ ἀθάνατον εἰς ἡμᾶς τήν ἀρρώστιαν. Ὅπως ἐάν κάποιος δέν θά κατεδέχετο νά βάλῃ εἰς τήν φωτίαν διά ψήσιμον πήλινον σκεῦος πού ἐρράγισε, προτοῦ θεραπεύσῃ τό ἐλάττωμά του διά τῆς ἀνακατασκευῆς του. Ἀλλά διατί δέν ἔχομεν εἰς τήν φύσιν μας τήν ἀναμαρτησίαν, λέγει, ὥστε, καί ὅταν ἀκόμη θέλωμεν, νά μή ὑπάρχῃ εἰς ἡμᾶς ἡ ἁμαρτία; Διότι καί ἐσύ τούς δούλους δέν τούς θεωρεῖς φίλους, ὅταν τούς κρατᾷς δεσμίους, ἀλλ᾿ ὅταν τούς ἰδῇς ἑκουσίως νά ἐκτελοῦν τά καθήκοντα πρός σέ. Καί εἰς τόν Θεόν λοιπόν δέν ἀρέσει ὅ,τι γίνεται ἐξ ἀνάγκης, ἀλλ᾿ αὐτό πού ἐπιτυγχάνεται διά τῆς ἀρετῆς. Ἡ δέ ἀρετή ἐπιτυγχάνεται μέ τήν ἐλευθέραν βούλησιν καί ὄχι μέ τήν ἀναγκαιότητα. Ἡ ἐλευθέρα βούλησις ἔχει ἐξαρτηθῆ ἀπό τά «ἐφ᾿ ἡμῖν» (Ψαλμ. 72, 27). Τό «ἐφ᾿ ἡμῖν» ὅμως εἶναι τό αὐτεξούσιον. Αὐτός λοιπόν ὁ ὁποῖος κατηγορεῖ τόν ποιητήν, διότι δέν μᾶς ἔκαμεν ἐκ φύσεως ἀναμαρτήτους, δέν προτιμᾷ τίποτε ἄλλο παρά τήν ἄλογον φύσιν ἀπό τήν λογικήν, καί αὐτήν πού δέν κινεῖται καί δέν ἔχει ὁρμήν ἀπό τήν προαιρετικήν καί ἔμπρακτον. Αὐτά ἄν καί παρεκβατικῶς, ἀλλά κατ᾿ ἀνάγκην τά εἴπαμεν, διά νά μή, ἀφοῦ καταβαραθρωθῇς εἰς διαλογισμούς, κοντά εἰς τήν στέρησιν τῶν ἀξιολόγων ὑπομείνῃς ἐπί πλέον καί τήν στέρησιν τοῦ Θεοῦ. Ἄς σταματήσωμεν λοιπόν νά διορθώνωμεν τόν σοφόν. Ἄς σταματήσωμεν νά ἐπιζητοῦμεν κάτι καλύτερον ἀπό αὐτά πού αὐτός ἐδημιούργησε. Διότι ἐάν μᾶς διαφεύγουν τά αἴτια τῶν ἐπί μέρους σχεδίων, τοὐλάχιστον ἄς ἐνυπάρχῃ εἰς τάς ψυχάς μας ἕνα βεβαίως δόγμα, ἐκεῖνο· ὅτι δηλαδή κανένα κακόν δέν γίνεται ἀπό τό ἀγαθόν.
8. Κοντά εἰς αὐτό δέ εἰσέρχεται πρός ἐξέτασιν, κατά τήν ἀκολουθίαν τῆς ἐννοίας, καί τό πρόβλημα τό σχετικόν μέ τόν διάβολον. Ἐάν τά κακά δέν προέρχωνται ἀπό τόν Θεόν, τότε ἀπό ποῦ ὁ διάβολος; Τί λοιπόν λέγομεν δι᾿ αὐτό; Διά τό ζήτημα αὐτό θά εἶναι ἀρκετή δι᾿ ἡμᾶς ἡ ἰδία δικαιολογία, τήν ὁποίαν ἀπεδώσαμεν καί διά τήν ἀνθρωπίνην πονηρίαν. Δηλαδή ἀπό ποῦ ὁ ἄνθρωπος ἔγινε πονηρός; Ἀπό τήν ἰδίαν του τήν προαίρεσιν. Ἀπό ποῦ κακός ὁ διάβολος; Ἀπό τήν ἰδίαν αἰτίαν. Διότι καί αὐτός ἔχει ἐλευθέραν ζωήν καί ἔχει ἐντός του τήν δύναμιν ἤ νά παραμείνῃ κοντά εἰς τόν Θεόν ἤ νά ἀποξενωθῇ ἀπό τό ἀγαθόν. Ὁ Γαβριήλ ἦταν ἀγγέλος καί διαρκῶς παρεστέκετο δίπλα εἰς τόν Θεόν. Ὁ Σατανᾶς ἦταν καί αὐτός ἄγγελος, ἀλλ᾿ ἐξέπεσε καθ᾿ ὁλοκληρίαν ἀπό τήν ἰδικήν του τάξιν. Καί ἐκεῖνον ἡ θέλησίς του τόν διεφύλαξεν εἰς τά ὑψηλά καί αὐτόν ἡ αὐτεξούσιος θέλησίς του τόν κατεκρήμνισε. Βεβαίως ἠμποροῦσε καί ἐκεῖνος νά ἀποστατήσῃ καί αὐτός νά μή ἐκπέσῃ. Ἀλλά τόν ἕνα ἡ ἄπληστος ἀγάπη διά τόν Θεόν τόν διεφύλαξε καί τόν ἄλλον ἡ ἀναχώρησίς του ἀπό τόν Θεόν τόν κατέστησεν ἀπόβλητον. Αὐτό εἶναι τό κακόν, δηλαδή ἡ ἀποξένωσις ἀπό τόν Θεόν. Μία μικρά περιστροφή τοῦ ματιοῦ μᾶς κάμνει ἤ νά εἴμεθα μέ τόν ἥλιον ἤ μέ τήν σκιάν τοῦ σώματός μας. Καί εἰς τήν περίπτωσιν αὐτήν ὁ φωτισμός εἶναι ἕτοιμος δι᾿ αὐτόν πού ἀνέβλεψε, δι᾿ αὐτόν δέ πού ἐστράφη πρός τήν σκιάν εἶναι ἀναγκαῖον τό σκοτάδι. Ἔτσι ὁ διάβολος γίνεται πονηρός. Δέν εἶναι φύσις πού ἀντιτίθεται πρός τό ἀγαθόν, ἀλλά ἀπό τήν θέλησιν ἔχει τήν πονηρίαν. Ἀπό ποῦ λοιπόν ὑπάρχει εἰς αὐτόν ὁ πόλεμος ἐναντίον μας; Διότι μέ τό νά εἶναι δοχεῖον κάθε κακίας, ἐδέχθη καί τήν ἀσθένειαν τοῦ φθόνου καί μᾶς ἐφθόνησε διά τήν τιμήν. Δέν ἠμπόρεσε νά ὑποφέρῃ τήν ζωήν μας πού ἦταν χωρίς λύπη εἰς τόν παράδεισον. Ἀφοῦ μέ πονηρίας καί ραδιουργίας ἐξεγέλασε τόν ἄνθρωπον, καί ἀφοῦ τόν πόθον πού εἶχε νά ὁμοιάσῃ τόν Θεόν, τόν μετεχειρίσθη διά νά τόν ἐξαπατήσῃ, τοῦ ὑπέδειξε τό δένδρον καί τοῦ ὑπεσχέθη ὅτι μέ τήν βρῶσιν ἀπό αὐτό θά τόν καταστήσῃ ὅμοιον μέ τόν Θεόν. Διότι «ἐάν φάγετε, λέγει, θά γίνετε θεοί, γνωρίζοντες τό καλόν καί τό κακόν» (Γεν. 3, 5). Δέν ἐδημιουργήθη διά νά εἶναι ἐχθρός μας, ἀλλά ἀπό ζηλοτυπίαν ἀπέβη ἐχθρός μας. Βλέπων δηλαδή τόν ἑαυτόν του νά ἔχῃ ξεπέσει ἀπό τήν τάξιν τῶν ἀγγέλων, δέν ἠμποροῦσε νά βλέπῃ τό γήινον πλάσμα νά ἀνυψώνεται διά προκοπῆς εἰς τό ἀγγελικόν ἀξίωμα.
9. Ἐπειδή λοιπόν ἔγινεν ἐχθρός, ὁ Θεός μᾶς ἐνέβαλε τήν ἔχθραν ἐναντίον του, μέ αὐτά τά ὁποῖα ὡμίλησεν εἰς τό θηρίον πού τόν εἶχεν ὑπηρετήσει, ὅταν τοῦ ἀπηύθυνε τήν ἀπειλήν· ὅτι «θά στήσω ἔχθραν ἀνάμεσα εἰς σέ καί εἰς τούς ἀπογόνους της» (Γεν. 3, 15). Διότι πράγματι αἱ συμφιλιώσεις μέ τήν κακίαν εἶναι βλαβεραί. Ἄλλωστε αὐτός εἶναι ὁ νόμος τῆς φιλίας· νά γεννᾶται φυσικά λόγῳ ὁμοιότητος εἰς αὐτούς πού συνδέονται. Συνεπῶς εἶναι πολύ σωστόν τό ρητόν· «φθείρουσιν ἤθη χρηστά ὁμιλίαι κακαί» (Α´ Κορ. 15, 33). Διότι ὅπως εἰς τούς τόπους πού εἶναι μολυσμένοι ἀπό νόσους ὁ ἀέρας πού ἀναπνέεται, μεταδίδει κρυφήν ἀσθένειαν εἰς αὐτούς πού ζοῦν ἐκεῖ, ἔτσι ἡ συνήθεια πρός τά κακά ἐμβάλλει μεγάλα κακά εἰς τάς ψυχάς, ἔστω καί ἄν τό βλαβερόν δέν γίνεται ἀμέσως ἀντιληπτόν. Διά τοῦτο ἡ ἔχθρα πρός τό φίδι εἶναι ἄσπονδος. Ἐάν δέ τό ὄργανον ἀξίζει τόσον μῖσος, πόσον ἁρμόζει νά ἐχθραινώμεθα τόν αὐτουργόν; Ἀλλά καί διατί ὑπῆρχε, λέγει, τό δένδρον εἰς τόν παράδεισον, διά τοῦ ὁποίου ἔμελλεν ὁ διάβολος νά ξεκινήσῃ τήν ἐπιχείρησίν του ἐναντίον μας; Διότι ἐάν δέν εἶχε τό δόλωμα τῆς ἀπάτης, πῶς θά μᾶς ὡδηγοῦσε διά τῆς παρακοῆς εἰς τόν θάνατον; Διότι ἔπρεπε νά ὑπάρχῃ ἡ ἐντολή πού νά δοκιμάζῃ τήν ὑπακοήν μας. Διά τοῦτο ὑπῆρχε φυτόν γόνιμον εἰς ὡραίους καρπούς, διά νά ἀξιωθοῦμεν δικαίως τά στεφάνια τῆς ὑπομονῆς, ἀφοῦ ἀπεφεύγαμεν τό ἡδονικόν καί ἐπεδεικνύαμεν τό ἀγαθόν τῆς ἐγκρατείας. Εἰς τήν βρῶσιν δέν ἐπηκολούθησε μόνον ἡ παραβίασις τῆς ἐντολῆς ἀλλά καί ἡ ἐπίγνωσις τῆς γυμνότητος. Διότι «ἔφαγαν, λέγει, καί ἄνοιξαν τά μάτια των καί εἶδαν ὅτι ἦταν γυμνοί» (Γέν. 3, 7). Ἔπρεπε δέ νά μή γνωρίζουν τήν γύμνωσιν, διά νά μή ἀπησχολεῖτο ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου νά ἀναπληρώσῃ τήν ἔλλειψιν, μέ τό νά ἐπινοῇ ἐνδύματα διά τόν ἑαυτόν του καί θαλπωρήν τῆς γυμνότητος, καί γενικά μέ τήν φροντίδα τῆς σαρκός, ἀποσπώμενος ἀπό τήν ἐνατένισιν τοῦ Θεοῦ. Διατί ὅμως ἀμέσως μ᾿ αὐτόν δέν κατεσκευάσθησαν συγχρόνως καί τά ἐνδύματα; Διότι αὐτά δέν ἔπρεπε νά εἶναι οὔτε φυσικά οὔτε τεχνητά. Διότι τά μέν φυσικά εἶναι γνώρισμα τῶν ἀλόγων ζώων π.χ. πτερά, τρίχες, παχέα δέρματα, τά ὁποῖα ἠμποροῦν νά ὑπομένουν τάς κακοκαιρίας καί νά ὑποφέρουν τήν ζέστην. Εἰς αὐτά κατά τίποτε τό ἕνα δέν διέφερεν ἀπό τό ἄλλο, διότι εἰς ὅλα ἡ φύσις εἶναι ἰσότιμος. Εἰς τόν ἄνθρωπον ὅμως ἔπρεπε, ἀνάλογα μέ τήν ἀγάπην πρός τόν Θεόν, αἱ ἀνταποδόσεις τῶν ἀγαθῶν νά εἶναι διάφοροι. Αἱ ἐπαγγελματικαί ἀσχολίαι θά ἐπροξενοῦσαν φροντίδας, πρᾶγμα πού θά ἔπρεπε νά ἀποφευχθῇ ὡς βλαβερόν διά τόν ἄνθρωπον. Διά τοῦτο καί ὁ Κύριος, ὅταν μᾶς προκαλῇ ἐκ νέου εἰς τήν παραδεισιακήν ζωήν, ξεριζώνει τήν μέριμναν ἀπό τάς ψυχάς μέ τό νά λέγῃ· «Μή μεριμνᾶτε διά τήν ζωήν σας τί θά φάγετε ἤ τί θά πιῆτε, οὔτε διά τό σῶμά σας τί θά φορέσετε» (Ματθ. 6, 25). Λοιπόν οὔτε ἐκ φύσεως ἔπρεπε εἰς αὐτόν νά ἔχῃ τά σκεπάσματα, οὔτε διά τῆς τέχνης, ἀλλά ἄλλου εἴδους ὑπῆρχαν ἕτοιμα, ἐφ᾿ ὅσον ἐπεδείκνυε τήν ἀρετήν, αὐτά πού ἔμελλε νά ἐπιφανοῦν εἰς τόν ἄνθρωπον μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ καί νά περιαστράψουν μέ κάποια φωτεινά ἐνδύματα, ὁποῖα εἶναι τά ἐνδύματα τῶν ἀγγέλων, πού ξεπερνοῦν εἰς ποικιλίαν τά ἄνθη καί εἰς λαμπρότητα καί στιλπνότητα τά ἄστρα. Διά τοῦτο λοιπόν δέν τοῦ ἐδόθησαν συγχρόνως τά ἐνδύματα, ἐπειδή ἦταν βραβεῖα ἀρετῆς, πού ἐναπέκειντο εἰς τόν ἄνθρωπον καί εἰς τά ὁποῖα λόγῳ τῆς διαβολικῆς ἐπηρείας δέν ἠμπόρεσε νά φθάσῃ. Ἐξ αἰτίας τῆς παλαιᾶς πτώσεώς μας, πού ἐπισυνέβη μέ τήν βλαβεράν ἐπενέργείαν του, ὁ διάβολος ἔγινεν ἀντίπαλός μας. Ὁ Κύριος μᾶς οἰκονόμησε τόν ἀγῶνα ἐναντίον του, ὥστε μέ τήν ὑπακοήν ἡμεῖς νά παλαίψωμεν πάλιν καί νά στεφανωθοῦμεν διά τήν νίκην κατά τοῦ ἀντιπάλου μας. Μακάρι νά μή εἶχε γίνει διάβολος καί νά παρέμεινεν εἰς τήν τάξιν ὅπου ἀπό τήν ἀρχήν τόν ἔταξεν ὁ ταξιάρχης. Ἐπειδή ὅμως ἔγινεν ἀποστάτης, ἔγινεν ἐχθρός τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων πού ἐπλάσθησαν σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (διά τοῦτο μάλιστα εἶναι μισάνθρωπος, διότι εἶναι καί θεομάχος· καί μᾶς μισεῖ ὡς κτήματα τοῦ Δεσπότου, μᾶς μισεῖ ὡς ὁμοιώματα τοῦ Θεοῦ), ἐχρησιμοποίησε λοιπόν τήν πονηρίαν του, αὐτός πού μέ σοφίαν καί πρόνοιαν διακυβερνᾷ τά ἀνθρώπινα πράγματα, διά νά γυμνάσῃ τάς ψυχάς μας, ὅπως ἀκριβῶς ὁ ἰατρός χρησιμοποιεῖ τό δηλητήριον τῆς ὀχιᾶς διά νά παρασκευάσῃ σωτήρια φάρμακα. Ποῖος λοιπόν ὑπῆρξεν ὁ διάβολος; Καί ποία ἡ τάξις του; Καί ποῖον τό ἀξίωμα του; Καί ἀπό πού γενικά ἔλαβε τό ὄνομα Σατανᾶς; Σατανᾶς λοιπόν λέγεται, διότι ἀντιτίθεται πρός τό ἀγαθόν. Αὐτό σημαίνει, ὅπως ἔχομεν μάθει εἰς τά βιβλία τῶν Βασιλειῶν, ἡ ἑβραϊκή λέξις. «Ἐξήγειρε γάρ, φησί, Κύριος τῷ Σολομῶντι σατᾶν, Ἄδερ τόν βασιλέα τῶν Σύρων» (Γ´ Βασιλ. 11, 14). Διάβολος δέ ἐπειδή ὁ ἴδιος γίνεται καί συνεργός τῆς ἁμαρτίας μας καί κατήγορός μας. Διότι χαίρει μέ τήν καταστροφήν μας καί μᾶς στιγματίζει μέ τάς πράξεις μας. Ἡ φύσις του εἶναι ἀσώματος, σύμφωνα μέ τόν ἀπόστολον πού εἶπε·«δέν διεξάγομεν πάλην μέ σάρκα καί αἷμα, ἀλλά μέ τά πονηρά πνεύματα» (Ἐφεσ. 6, 12). Τό ἀξίωμα δέ εἶναι αὐτοκρατορικόν. Διότι λέγει «ἀγωνιζόμεθα μέ τάς ἀρχάς, τάς ἐξουσίας, τούς κοσμοκράτορας τοῦ σκοτεινοῦ τούτου κόσμου» (Ἐφεσ. 6, 12). Ὁ δέ τόπος τῆς δυναστείας εἶναι ὁ ἐναέριος χῶρος, ὅπως μᾶς τό λέγει ὁ ἴδιος· «κατά τόν ἄρχοντα τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀέρος, τοῦ πνεύματος τοῦ νῦν ἐνεργοῦντος ἐν τοῖς υἱοῖς τῆς ἀπειθείας» (Ἐφεσ. 2, 2). Διά τοῦτο καί ἄρχων τοῦ κόσμου ὀνομάζεται, διότι ἡ δεσποτεία του εἶναι γύρω ἀπό τήν γῆν. Καί ὁ Κύριος κάπως ἔτσι λέγει· «τώρα γίνεται κρίσις τοῦ κόσμου τούτου, τώρα ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου θά ἐκβληθῇ ἔξω» (Ἰωάν. 12, 31). Καί πάλιν· «ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου καί δέν ἔχει ἀπάνω μου καμμίαν δύναμιν» (Ἰωάν. 14, 30).
10. Ἐπειδή ὅμως ὡμιλήσαμεν διά τήν στρατιάν τοῦ διαβόλου, ὅτι «εἶναι πνεύματα πονηρά εἰς τούς οὐρανούς» (Ἐφεσ. 6, 12), πρέπει νά γνωρίζωμεν καλά ὅτι ἡ Γραφή ὀνομάζει συνήθως οὐρανό τόν ἀέρα, ὅπως λ.χ. ὁ λόγος «τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ» (Ματθ. 6, 26) καί τό «ἀναβαίνουσιν ἕως τῶν οὐρανῶν» (Ψαλμ. 106, 26), δηλαδή ἀνυψώνονται πολύ εἰς τόν ἀέρα. Διά τοῦτο καί ὁ Κύριος εἶπεν ὅτι «ὁ Σατανᾶς ὡσάν ἀστραπή ἔπεσεν ἀπό τόν οὐρανόν» (Λουκ. 10, 18). Δηλαδή ὅτι ἔπεσεν ἀπό τήν ἐξουσίαν του καί πεσμένος κάτω καταπατεῖται ἀπό αὐτούς πού ἔχουν ἐλπίσει εἰς τόν Χριστόν. Διότι «ἔδωκεν ἐξουσίαν εἰς τούς μαθητάς νά πατοῦν ἐπάνω εἰς τά φίδια καί τούς σκορπιούς καί εἰς ὁλόκληρον τήν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ» (Λουκ. 10, 19). Ἀφοῦ λοιπόν ἐξεδιώχθη ἡ πονηρά δεσποτεία του καί ἐκαθαρίσθη ὁ περίγειος χῶρος μέ τό σωτήριον πάθος, πού εἰρήνευσε τά ἐπίγεια καί τά οὐράνια (Κολας. 1, 20), μᾶς κηρύσσεται λοιπόν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Διότι ὁ μέν Ἰωάννης λέγει «ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 3, 2.) καί ὁ Κύριος παντοῦ κηρύσσει τό εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας. Καί ἀκόμη πρωτύτερα οἱ ἄγγελοι ἐκραύγαζαν «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καί ἐπί γῆς εἰρήνη» (Λουκ. 2, 14) καί οἱ ἀγαλλιώμενοι μέ τήν εἴσοδον τοῦ Κυρίου μας εἰς τήν Ἱερουσαλήμ ἐκραύγαζαν «εἰρήνη εἰς τόν οὐρανόν καί δόξα ἐν τοῖς ὑψίστοις» ( Λουκ. 19, 38). Καί γενικά ἀπειράριθμοι εἶναι αἱ φωναἱ τῶν ἐπινικίων, πού παρουσιάζουν τήν τελικήν συντριβήν τοῦ ἐχθροῦ, διότι καμμία πάλη, κανένας ἀγῶνας δέν μᾶς ἀπομένει εἰς τά οὐράνια. Κανείς δέν μᾶς ἀντιστέκεται καί δέν μᾶς ἐκτρέπει ἀπό τήν μακαρίαν ζωήν, ἀλλά εἰς τό ἑξῆς ἐμεῖς χωρίς λύπην κατέχομεν τήν κληρονομίαν καί διαρκῶς ἀπολαμβάνομεν ἀπό τό ξύλον τῆς ζωῆς, ἀπό τό ὁποῖον ἀρχικῶς λόγῳ τῆς ἐπιβουλῆς τοῦ διαβόλου ἐμποδίσθημεν νά φάγωμεν. Διότι «ὁ Θεός ἐτοποθέτησε τήν φλογίνην ρομφαίαν νά φυλάσσῃ τόν δρόμον πρός τό δένδρον τῆς ζωῆς» (Γεν. 3, 24), τήν ὁποίαν ἀνεμπόδιστα ἀφοῦ διέλθωμεν, μακάρι νά εἰσέλθωμεν εἰς τήν ἀπόλαυσιν τῶν ἀγαθῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ πού εἶναι ὁ Κύριός μας. Εἰς αὐτόν ἡ δόξα καί ἡ δύναμις εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀπό τό βιβλίο: «Ἡ Πτώχευσις τῆς ἐνδοχώρας»
Ἐκδόσεις ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου, Καρέα

---------------------------------------------------


Images: http://www.imaik.gr/wp-content/uploads/16.jpg



---------------------------------------------------




---------------------------------------------------


Post date: 2012-11-16 10:47:35

Post date GMT: 2012-11-16 08:47:35

Post modified date: 2012-11-16 10:55:21

Post modified date GMT: 2012-11-16 08:55:21



____________________________________________________________________________________________


Export of Post and Page as text file has been powered by [ Universal Post Manager ] plugin from www.gconverters.com