Στούς Πρεσβυτέρους καί Μοναχούς τῆς Φοινίκης

 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου

Οἱ κυβερνῆτες, ὅταν βλέπουν πώς ἡ θάλασσα ἀγριεύει καί φουρτουνιάζει καί ὅτι λόγω τῆς κακοκαιρίας, πρόκειται νά ξεσπάσει μεγάλη τρικυμία, ὄχι μόνον δέν ἐγκαταλείπουν τό πλοῖο, ἀλλά ἀκριβῶς τότε δείχνουν μεγαλύτερο ἐνδιαφέρον καί νοιάζονται περισσότερο, ἀγρυπνώντας καί οἱ ἴδιοι, ἀλλά ξεσηκώνοντας καί τούς ἄλλους γιά νά συμμετέχουν στόν ἀγῶνα τους.

Κι οἱ γιατροί ἐπίσης, ὅταν δοῦν ὅτι ὁ πυρετός τοῦ ἀρρώστου ἀνεβαίνει  καί γίνεται ἀπειλητικότερος, ὄχι μόνον δέν ἐγκαταλείπουν τόν ἄρρωστο, ἀλλά ἀκριβῶς τότε ἀγωνίζονται μέ περισσότερη ἔνταση. Τότε καί οἱ ἴδιοι κάνουν ὅ,τι μποροῦν, ἀλλά καί ἄλλους ἐπιστρατεύουν, ὥστε νά βοηθηθοῦν καί ἔτσι νά μπορέσουν νά σταματήσουν μιά ὥρα γρηγορότερα τό κακό.

Γιατί τά λέω αὐτά;

Γιά νά μή σᾶς ἐξαπατήσει κανείς, ἐξαιτίας τοῦ πειρασμοῦ πού ξεσήκωσε ἐκεῖ αὐτή τήν ταραχή, καί παρατήσετε τή Φοινίκη καί φύγετε.

Ἀντίθετα. Ὅσο περισσότερες εἶναι οἱ δυσκολίες, ὅσο φοβερά κι ἄν εἶναι τά κύματα, ὅσο μεγάλη κι ἄν εἶναι ἡ ἀναταραχή, τόσο περισσότερο ἐσεῖς νά ἐπιμένετε καί νά ἐντείνετε τήν προσπάθειά σας. Τόσο πιό ἄγρυπνοι, πιό προσεκτικοί καί πιό πρόθυμοι γιά τό ἔργο σας νά παραμείνετε.

Γιά νά μή γκρεμιστεῖ ἡ τόσο ὡραία οἰκοδομή σας καί πάει τόσος κόπος χαμένος, κι ἔτσι γρήγορα ἀφανιστεῖ τό χωράφι τοῦ Θεοῦ, πού τόσο καιρό μέ ἐπιμέλεια καλλιεργούσατε.

Ὁ Θεός μπορεί, ὁποιαδήποτε στιγμή, νά σταματήσει τήν ἀναταραχή καί νά βραβεύσει τήν ὑπομονή σας.

Δέν θά ἦταν τόσο μεγάλος ὅμως ὁ μισθός σας, ἄν τά πράγματα κυλοῦσαν εὔκολα, ὅσο θά εἶναι τώρα, πού ἡ δυσκολία εἶναι μεγάλη, ἡ ἀναταραχή πολλή καί ἐξίσου πολλοί εἶναι ἐκεῖνοι πού σᾶς ἐναντιώνονται καί πού σᾶς δημιουργοῦν τά σκάνδαλα.

Μήν λησμονεῖτε ὅτι τώρα σᾶς περιμένει περισσότερη ἀμοιβή, γιά τόν κόπο πού ἔχετε κάνει καί γιά τόν πόνο πού ἔχετε ὑπομείνει. Νά ἔχετε πάντα στή σκέψη σας τά ὅσα, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ ἔχετε καταφέρει–γιατί μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καθαρίσατε τόσο μεγάλη περιοχή ἀπό τήν ἀσέβεια καί βελτιώσατε τήν πνευματική κατάσταση τῆς Φοινίκης. Νά πιστεύετε τέλος ἀκράδαντα ὅτι σύντομα ὁ Θεός θά καταργήσει τά ἐμπόδια καί θά σᾶς ἀμείψει ἁδρά.

Παραμείνατε λοιπόν σταθεροί! Ἀντισταθεῖτε!

Δέν πρόκειται οὔτε τώρα νά σᾶς λείψει τίποτα. Γιατί ἔχω δώσει ἐντολή, νά σᾶς φροντίζουν μέ ἐπιμέλεια καί νά σᾶς παρέχουν ἁπλόχερα καί μέ ἀφθονία, ὅλα ὅσα χρειαζόσαστε, εἴτε αὐτά εἶναι ροῦχα ἤ παπούτσια ἤ ἄλλα εἴδη συντήρησης, αὐτά πού τό Μοναστήρι σας χορηγεῖ σέ ὅλους τούς ἄλλους Ἀδελφούς.

Κι ἐφόσον ἐγώ πού βρίσκομαι σέ τόση θλίψη καί σέ τόσο δύσκολη περίσταση, παραμένοντας στήν ἔρημη καί μακρυνή Κουκουσό, φροντίζω τόσο γιά τό δικό σας ἔργο, δέν θά πρέπει κι ἐσεῖς πολύ περισσότερο, νά ἐνδιαφερθεῖτε καί νά κάνετε ἐκεῖ ὅ,τι περνάει ἀπό τό χέρι σας, καί μάλιστα τώρα πού δέν θά σᾶς λείπει τίποτα ἀπό τά ἀπαραίτητα;

Παρακαλῶ λοιπόν τίποτα καί κανείς νά μήν σᾶς ἀναχαιτίσει, κανείς νά μήν σᾶς κάνει νά δειλιάσετε. Ἄλλωστε καί τά πράγματα νομίζω ὅτι τώρα πῆραν κάποια καλύτερη κι ἐλπιδοφόρα τροπή, πράγμα πού θά πληροφορηθεῖτε καλύτερα ἀπό τά ἀντίγραφα πού σᾶς ἔστειλε ὁ κύριός μου, ὁ εὐλαβέστατος πρεσβύτερος Κωνστάντιος.

Ἄν παραμείνετε σταθεροί, ἀκόμα κι ἄν εἶναι μύρια τά ἐμπόδια, νά εἴσαστε βέβαιοι πώς γρήγορα θά τά ξεπεράσετε.

Τίποτα δέν εἶναι ἰσάξιο τῆς ὑπομονῆς καί τῆς καρτερίας. Αὐτές μοιάζουν μέ βράχο, ἐνῶ οἱ ταραχές αὐτές καί οἱ σκευωρίες, πού στρέφονται κατά τῆς Ἐκκλησίας, μοιάζουν μέ κύματα πού σκάνε πάνω στό βράχο καί διαλύονται καί καταντοῦν σκέτος ἀφρός.

Ἀναλογιστεῖτε πόσα ὑπέφεραν οἱ μακάριοι Ἀπόστολοι, καί ἀπό τούς δικούς, ἀλλά καί ἀπό τούς ξένους. Σκεφθεῖτε ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ὅλη τή χρονική περίοδο τοῦ κηρύγματος τήν πέρασαν μέσα σέ δοκιμασίες, σέ κινδύνους καί σέ ἐπιβουλές. Δαπάνησαν τή ζωή τους σέ φυλακές καί σέ δεσμά, σέ ἀπαγωγές καί μαστιγώσεις, σέ πεῖνα καί γύμνια. Ἀλλ' ὅμως καί ὅταν ἀκόμα βρίσκονταν μέσα στίς φυλακές, δέν ξεχνοῦσαν τό ἔργο καί τήν ἀποστολή πού τούς εἶχε ἀναθέσει ὁ Θεός. Ἔτσι ὁ Παῦλος ἀκόμα κι ὅταν ἦταν στή φυλακή κι ἔπασχε τόσα, ἐνῶ ἦταν μαστιγωμένος, καταματωμένος καί δεμένος στό ξύλο, κατήχησε καί βάπτισε τό δεσμοφύλακα κι ἔκανε ὅ,τι τοῦ ἦταν δυνατόν γιά τή διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου (Πρ. 16, 25-34).

Ἔχοντας λοιπόν ὅλα αὐτά κι ἄλλα παρόμοια στό νοῦ σας, ὅπως ἤδη παρακάλεσα τήν ἀγάπη σας, σταθεῖτε ἀσάλευτοι, ἀμετακίνητοι, σταθεροί, ἔχοντας ἀποθέσει στόν Θεό τήν ἐλπίδα σας καί περιμένοντας ἀπό Ἐκεῖνον τή βοήθεια, αὐτή πού δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ μέ τίποτα στή γῆ.

Καί μήν ξεχάσετε, παρακαλῶ, νά μοῦ γράψετε ἀμέσως ἀπό ἐκεῖ ὅλα τά νέα σας. Γι' αὐτό τό σκοπό, ἄλλωστε, ἔστειλα καί τόν εὐλαβέστατο ἐπίσκοπο Ἰωάννη. Τό σχεδίασα αὐτό ἀκριβῶς γιά νά στηρίξει τό λογισμό σας καί νά σᾶς προφυλάξει, ὥστε νά μήν παρασυρθεῖτε ἀπό τίποτα.

Ἐγώ ἔκανα λοιπόν, ὅ,τι μποροῦσα, παρακαλώντας σας μέ λόγια, ἐνισχύοντάς σας μέ συμβουλές καί παρέχοντας ὅλα τά ἀναγκαῖα, ὥστε νά μήν σᾶς λείψει τίποτα. Ἐάν ὅμως δέν θελήσετε νά μέ ὑπακούσετε καί δώσετε ἐμπιστοσύνη σ' αὐτούς πού σᾶς ἐξαπατοῦν καί σᾶς ξεσηκώνουν, ἐγώ θά εἶμαι πλέον ἀνεύθυνος. Καί βέβαια γνωρίζετε τό μέγεθος τῆς εὐθύνης σας καί ποιός θά σηκώσει πλέον τό βάρος τῆς καταδίκης.

Γιά νά μήν γίνει λοιπόν κάτι τέτοιο, παρακαλῶ νά ἀκοῦτε ὅ,τι σᾶς συμβουλεύω ἐγώ, πού τόσο πολύ σᾶς ἀγαπῶ. Καί ὅσα τυχόν ἔχετε ἀνάγκη ἤ γράψτε μου ἤ ἄν προτιμᾶτε, στεῖλτε μου κάποιον ἄνθρωπο καί σᾶς διαβεβαιῶ, δέν θά σᾶς λείψει τίποτα.

Σχόλια στήν ὑπ' ἀριθμ. 123 Επιστολή

Ἡ Ἐπιστολή αὐτή γράφηκε ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό Χρυσόστομο, ὅταν αὐτός βρισκόταν ἐξόριστος στήν Κουκουσό.

Ἀπευθύνεται σέ κάποιους Μοναχούς καί Πρεσβυτέρους, τούς ὁποίους ἐνδεχομένως εἶχε ὁ ἴδιος, ὡς Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀποστείλει, γιά νά κατηχήσουν καί νά φέρουν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ τούς εἰδωλολάτρες κατοίκους τῆς Φοινίκης.

Μελετώντας τό περιεχόμενο αὐτῆς τῆς Ἐπιστολῆς, δέν ξέρει κανείς ποῦ νά πρωτοσταθεῖ καί τί νά πρωτοθαυμάσει.

Περιοριζόμαστε ἐδῶ νά σημειώσουμε μόνον μερικά ἀπό τά πολλά σημεῖα, πού θά μποροῦσαν νά θεωρηθοῦν ἄκρως σημαντικά καί καίρια στήν ἱεραποστολική πρακτική. Σημεῖα πού διασαφηνίζουν τόσο τίς ἱεραποστολικές διαχρονικές συντεταγμένες καί προοπτικές τῆς ἱεραποστολικῆς διακονίας, ὅσο καί τίς πολύμορφες καί πολυδιάστατες ἀποχρώσεις τῆς πνευματικῆς ζωῆς ποιμένων καί ποιμενομένων.

Ἐπιπλέον θά θέλαμε νά ὑπογραμμίσουμε μέ αὐτές τίς ἐπισημάνσεις τήν ποιμαντική μέθοδο καί τήν ἐφαρμογή τῆς Συμβουλευτικῆς σέ ἐκκλησιαστικούς ἐργάτες δυσκολεμένους καί μάλιστα σέ ἐκείνους πού δοκιμάζονται ἀπό πειρασμούς στόν ἱεραποστολικό ἀγρό.

Μ' ἄλλα λόγια οἱ ἐπισημάνσεις πού θά ἐπιχειρήσουμε νά κάνουμε ἐδῶ εὐελπιστοῦμε ὅτι θά μπορέσουν νά καταδείξουν τούς πνευματικούς νόμους πού πρέπει νά λειτουργοῦν σέ ὅλες τίς ἐπί μέρους ἱεραποστολικές ἐφαρμογές, γιά νά γίνεται τό ἔργο τῆς ἱεραποστολῆς «κατά Θεόν» καί νά καρποφορεῖ «εἰς ἑκατόν» (Ματθ. 13, 8).

 Στήν Ἐπιστολή αὐτή παρατηροῦμε ἀρχικά τά ἑξῆς σημεῖα:

• Ὁ Ἅγιος βρισκόταν ἄρρωστος καί ἐξόριστος στήν «μακρινή καί ἔρημη Κουκουσό». Οὔτε ὅμως ἡ ἐξορία του οὔτε ἡ ἀρρώστεια του δέν τόν ἀπερρόφησαν καί δέν τόν κατέβαλαν ψυχικά, ὥστε νά φτάσει σέ σημεῖο νά λησμονήσει τήν ποιμαντική εὐθύνη του, τόσον ἀπέναντι τῶν Μοναχῶν ἱεραποστόλων, ὅσο καί ἀπέναντι τῶν «ἐν σκότει καί σκιᾷ θανάτου καθημένων» (Ματθ.4, 16) κατοί-κων τῆς Φοινίκης.


• Ἐξακουλουθεῖ ὁ καλός ποιμένας, ἐξόριστος ὄντας καί μέ χίλιες δυό δικές του δυσκολίες, νά εἶναι πνευματικά ἀκμαῖος καί μέ πλήρη συναίσθηση τῆς ἀποστολῆς καί τῆς εὐθύνης του. Αὐτό τό ἀποδεικνύει μέ τίς διάφορες ποιμαντικές φροντίδες καί μέ τίς ἐνέργειες στίς ὁποῖες προέβαινε καί τίς ὁποῖες ἀναφέρει σ' αὐτή τήν Ἐπιστολή του, καθώς ἐπίσης καί μέ τή διά τῆς γραφίδος σοφή καί ἀξιοπρόσεκτη πράγματι, Συμβουλευτική του.

Ἄς δοῦμε ὅμως στή συνέχεια τά κεντρικότερα σημεῖα τῆς ποιμαντικῆς δραστηριοποίησης τοῦ Ἁγίου, πάντα μέ δεδομένες τίς συνθῆκες τῆς ἐξορίας καί τῆς ἀρρώστειας του.

• Μή ὄντας σέ θέση νά πορευτεῖ ὁ ἴδιος κοντά τους, ἀποστέλλει τόν Ἐπίσκοπο Ἰωάννη γιά νά τούς συμπαρασταθεῖ καί νά τούς στηρίξει.


• Τούς γράφει Ἐπιστολή στήν ὁποία ἀναφέρει ὅτι εἶναι γνώστης ὅλων τῶν προβλημάτων τους, ὅτι συμμερίζεται τήν κατάστασή τους καί συμμετέχει στόν ἀγώνα τους. Ζητάει παράλληλα ἀπό αὐτούς νά τόν κρατοῦν ἐνήμερο γιά τίς ἐξελίξεις τῶν συμβάντων.


• Ἀποδεικνύει τή συμμετοχή του στόν ἀγώνα τους ὄχι μόνον μέ τίς διαβεβαιώσεις αὐτές, ἀλλά καί ἔμπρακτα. Τούς ἐνημερώνει δηλαδή, ὅτι ἔχει ἤδη ζητήσει νά τούς χορηγηθοῦν ὅλα τά ἀπαραίτητα καί γιά τή συνέχιση τοῦ ἔργου τους, ἀλλά καί γιά τή συντήρησή τους. Ἑπομένως καί ἀπό ὑλικῆς πλευρᾶς καί ἀπό πνευματικῆς ὁ ἴδιος ἀγρυπνεῖ καί εἶναι κοντά τους.

 Δέν μπορεῖ παρά νά σταθεῖ ἔκπληκτος ὁ σημερινός ἀναγνώστης αὐτῆς τῆς Ἐπιστολῆς τόσο γιά τή ποιμαντική ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου ὅσο καί γιά τήν θαυμαστή καί ἄκρως λεπτή καί ψυχολογημένη μέθοδο, μέ τήν ὁποία προσεγγίζει τίς τόσο πονεμένες καί προβληματισμένες ψυχές τῶν ἱεραποστόλων Μοναχῶν.

Συγκεκριμένα στήν Ἐπιστολή του:

• Ἀναλύει τήν τρέχουσα κατάσταση. Τούς διαβεβαιώνει ὅτι, ναί, πράγματι ἡ κατάσταση πού περνᾶνε εἶναι ὅμοια μέ φουρτου-νιασμένη θάλασσα. Ἀλλά αὐτοί, σάν καλοί κυβερνῆτες, ὄχι μόνον δέν πρέπει νά ἐγκαταλείψουν τό σκάφος, ἀλλά ἀντίθετα ἐπιβάλλεται νά βρίσκονται σέ περισσότερη ἐγρήγορση καί ἑτοι-μότητα.


• Τούς θυμίζει ὅτι τό ἱεραποστολικό ἔργο δέν εἶναι καρπός μόνον ἀνθρώπινης προσπάθειας, ἀλλά πρίν ἀπ' ὅλα εἶναι «Θεοῦ γεώργιον» (Α΄ Κορ. 3, 9). Σ' αὐτό λοιπόν τό χωράφι τοῦ Θεοῦ αὐτοί ἔχουν ἤδη κάνει πολλούς κόπους καί ἔχουν γεννήσει «τέκνα ἐν Κυρίῳ» (Α΄ Κορ. 4, 17). Γι' αὐτό δέν θά πρέπει τώρα νά ἐνεργήσουν ἐπιπόλαια.


• Δέν εἶναι μόνοι. Ὁ «Κύριος τοῦ Ἀμπελῶνος» (Ματθ. 20, 2) εἶναι Παρών καί πρόκειται νά τούς ἀμείψει γιά ὅ,τι προσφέρουν στό  Ὄνομά Του (Μάρκ. 9, 41).

 Μέ τίς ὑπογραμμίσεις αὐτές ἔχει ἤδη ὁ Ἅγιος προσεγγίσει τό θυμικό μέρος τῆς ψυχῆς τῶν ἱεραποστόλων. Κι ἀφοῦ ἡ προσέγγισή του ἄγγισε πλέον τήν ἐνδότερη συναισθηματική χορδή τῆς ψυχῆς τους, προχωρεῖ πρός τόν «ἡγεμόνα νοῦ» λέγοντας:

• Δέν εἴσαστε οἱ πρῶτοι πού περνᾶτε δυσκολίες στόν ἱεραπο-στολικό ἀγρό. Θυμηθεῖτε τούς Ἀποστόλους. Πόσα πέρασαν! Πόσο διώχθηκαν! Θυμηθεῖτε τόν Παῦλο, ὁ ὁποῖος ὄντας στή φυλακή ὄχι μόνον δέν λύγισε, ἀλλά κατηχοῦσε καί μάλιστα βάπτισε καί τό δεσμοφύλακα (Πράξ. 16, 25-34).


• Τίποτα δέν εἶναι ἀνώτερο ἀπό τήν ὑπομονή καί τήν καρτερία. Οἱ ταραχές καί οἱ σκευωρίες τελικά θά γίνουν σάν τό κύμα, πού χτυπάει στό βράχο καί στό τέλος σπάει καί γίνεται ἀφρός.


• Παρόλο πού ἐγώ εἶμαι δίπλα σας καί τόσο φροντίζω, ὅμως δέν εἶμαι ἐγώ πού θά σᾶς σώσω. Ἐμπιστευθεῖτε μονάχα στόν Κύριο τοῦ Ἀμπελῶνος, τοῦ Ὁποίου ἡ βοήθεια δέν συγκρίνεται μέ ὅλα τά ἀγαθά τῆς γῆς!

 Μετά ἀπό αὐτό, ἔχοντας πλέον ὁλοκληρώσει, μέ τό λόγο του ὁ Ἅγιος, τήν ἀφύπνιση τοῦ νοῦ τους, «ἐπιτίθεται» πρός τό βουλητικό μέρος τῆς ψυχῆς τους καί λέει:

• Ἄν ἐγώ ἐξόριστος ὄντας καί ἄρρωστος, ἔκανα τόσα γιά σᾶς, ἐσεῖς δέν πρέπει νά ξυπνήσετε καί ν' ἀγωνιστεῖτε;


• Νά ξέρετε ὅτι, ἐσεῖς θά δώσετε λόγο στό Θεό κι ὄχι ἐγώ, ὁ ὁποῖος ἔκανα ὅ,τι μποροῦσα γιά σᾶς.

 Ὁλοκληρώνοντας τέλος τήν ποιμαντική του «θεραπευτική» ὁ Ἅγιος Ἰωάννης περικλείει τό σύνολο τῶν ἐπιχειρημάτων του σέ ἕνα πλαίσιο πού ἀγγίζει ὅλα τά μέρη τῆς ψυχῆς καί τούς λέει:

• Γιά νά ἀποφύγετε ὅλες τίς συνέπειες τῆς παρακοῆς παρακαλῶ, ἀκοῦστε τή συμβουλή μου. Γιατί ἐγώ δέν σᾶς μιλάω σάν ἁπλός θεατής τοῦ ἀγῶνα σας, σάν ὁποιοσδήποτε τρίτος, ἀλλά σᾶς τά λέω αὐτά ἐπειδή σᾶς ἀγαπῶ καί συμμετέχω στόν πόνο σας.


• Γι' αὐτό, ἀφῆστε στήν ποιμαντική μέριμνά μου τόν τελευταῖο λόγο, κάνετε ὑπακοή καί μήν λησμονεῖτε νά μέ ἐνημερώνετε τόσο γιά τήν πορεία τοῦ ἔργου σας, ὅσο καί γιά τίς ἀνάγκες σας.

 Μνημιώδης πράγματι, τούτη ἡ Ἐπιστολή καί μοναδικό ὁρόσημο ποιμαν-τικῆς δεοντολογίας καί θεραπευτικῆς μεθόδου πνευματικοῦ ἡγέτη, ὁ ὁποῖος πραγματικά «ὅταν τά ἴδια πρόβατα ἐκβάλῃ, ἔμπροσθεν αὐτῶν πορεύεται» (Ἰωάν. 10, 4).

Μ' αὐτή τήν τόσο σημαντική Ἐπιστολή ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς μηνύει ἐπιπλέον ὅτι:

Ὁ ἄνθρωπος –καί μάλιστα ὁ Μοναχός ἱεραπόστολος– δέν πρέπει νά ποιμαίνεται καί νά ἀντιμετωπίζεται ὡς ἁπλή, «παραγωγική μονάδα», ἀλλά κατά τόν «Θεανθρώπινο» τύπο καί πρότυπο, πού ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος χάραξε, κατά τή διάρκεια τῆς ἐπί γῆς παρουσίας Του, στά ἴχνη τοῦ Ὁποίου βαδίζει ἐν προκειμένῳ καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (Α΄ Πέτρ. 2, 21).

Κι ἄν ἔτσι πορεύεται, ὁ ἱεραποστολικός λόγος, θά καρποφορεῖ καί θά μπορεῖ ἀπρόσκοπτα «νά τρέχει καί νά δοξάζεται» (Β΄ Τιμ. 3, 1) κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

 Ἑρμηνευτική ἀπόδοση-Σχολιασμός:

Ἀδελφότης Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου, Καρέα